Γράφει ο Πολυχρόνης Νταλάσης
Κάθε καλοκαίρι , βρίσκω πιο πολλή ευκαιρία και ανεση να μελετώ διάφορα βιβλία. Ανάμεσα σ’ αυτά και βιβλία για τις αλησμόνητες Πατρίδες.
Να μερικά Βιβλία(της ατομικής-οικογενειακής ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ μας) :
Χρυσοχόου Ιφιγένειας:«Τριλογία», Σαμουηλίδη: «Πόντος», Πόντος φημ.ΤΑ ΝΕΑ, Μιχ. Βαλβαζάνης: «Η πυρπόλησις της Σμύρνης», Γιάννης Καψής: «Χαμένες Πατρίδες», Παντελής Καψής(πατέρας του τ.Υπουργού Γιάννη Καψή, δημοσιογράφος της Σμύρνης): «Η αρχοντοπούλα της Σμύρνης», Σόλων Γρηγοριάδης: «Διχασμός –Μικρά Ασία», Χρίστος Νικολόπουλος(Πολεμικός απεσταλμένος της «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ»,1921): «Με τους Μυρίους του 1921» ,Ηλία Βενέζη: «ΤΟ ΝΟΥΜΕΡΟ 31328, Τυμφηστού (Δημ.Παπαδοπούλου.1870-1930): «Η Προσφυγοπούλα»,1931, Μιχάλη Σαριγιάννη: «Το Σπίτι με τα γαλανά παράθυρα, του ιδίου: «Ο αϊτός του Αϊβαλιού», Διδούς Σωτηρίου: «Ματωμένα χώματα», Ελένης Χαλκούση: «Πόλη αγάπη μου», Χρήστου Σολομωνίδη: «Ο αφανισμός της Σμύρνης.Η Θυσία του Χρυσοστόμου», Γιώργου Κατραμόπουλου:«Η Σμύρνη των Σμυρνιών», Δημητρίου Κεφαλογιάννη: «Οδοιπορικό.Σμύρνη Ιούνιος 1920-Νικομήδεια, Ιανουάριος 1921»,’Αρχιμ.ιεράς Μονής Τατάρνης Δοσιθέου Κανέλλου: «Μια γοργόνα στον Κεράτιο» και «Θέλω να πιώ όλο τον Βόσπορο», Μιχ,.Βαλβαζάνη :« Πως έζησα την καταστροφή της Σμύρνης». ΤΗΕΑ ΗΑΛΟ: «Ούτε το όνομά μου», Χρυσοστομου Ε.Ζήση :«Η Μικρασιατική τραγωδία (1922)»,κ.λπ.,κ.λπ
Ένα καλοκαίρι,στην Αιδηψό, διαβάζοντας το βιβλίου του Σαμουηλίδη «Μαύρη Θάλασσα», ντράπηκα και αισθάνθηκα αγανάκτηση για την κατάντια( !) του Κράτους ,της Βουλής των Ελλήνων, των εκάστοτε Κυβερνήσεων, των εκάστοτε Υπουργών και ιδίως της Παιδείας και Θρησκευμάτων!..Τρόμαξαν(!)… να άναγνωρίση (μετά από δεκαετιες) η Βουλή την Γενοκτονία !..
Ντράπηκα, για μια ακόμη φορά, που τόσα χρόνια οι παραπάνω ιστάμενοι δεν μας έλεγαν(επισήμως), να μιλήσουμε ως εκπαιδευτικοί ,στα παιδιά στα σχολεία για τις Πατρίδες τις αλησμόνητες!..για την εποποιΐα του Στρατού μας στη Μ.’Ασια κ.λπ.
Διαβάζοντας, δοκίμασα ποικίλλα συναισθήματα.
Εκεί να ιδή κανείς αγώνες, ηρωϊσμούς , θυσίες, ολοκαυτώματα , Ζάλογγα, Αραπίτσες, Κορτ’σαμπήδημα (Στουρναραίϊκων), Μεσολόγγια…
Προ ετών γράφτηκα και ως μέλος αρωγόν στο Σύλλογο Μικρασιατών και Ποντίων. Πάντα αισθάνομαι τιμητική την συμμετοχή μου σε εκδηλώσεις των Ποντίων και Μικρασιατών.
Ευχαριστώ τους Συλόγους για την κάθε πρόσκληση…
Στις 12 Μαΐου 2008,στο κινηματοθέατρο στο μύλο Ματσόπουλου παρακολούθησα την ονειρώδη εκδήλωση των Ποντίων με κεντρικόν ομιλητή τον Καθηγητή Πανεπιστημίου Μακεδονίας κ.Παγιατίδην… Δοκιμάσαμε ρίγη συγκινήσεως…
Ήταν ένα εθνικό αναβάπτισμα…Ένα εγερτήριο σάλπισμα…
Στις 25 Μαΐου 2008, ανταποκρινόμενος στην Πρόσκληση στην εκδήλωση της Νομαρχιακής Αυτοδιοικήσεως για την επέτειο μνήμης του Ποντιακού Ελληνισμού, θέλησα, ως Πρόεδρος του Σωματείου Ιεροψαλτών Τρικάλων «ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ», να καταθέσω στέφανον εις το Ηρώον των πεσόντων (Στρατόπεδον Καβράκου). Δήλωσα συμμετοχή…
Όμως , δεν παρήγγειλα στεφάνι στα ανθοπωλεία.
Έκοψα κλάδους κισσού, ελαίας, δάφνης, πεύκης, κ.λπ., και αποφάσισα να το κατασκευάσω μόνος μου. Και αυτό, όχι για λόγους «οικονομικούς», αλλα για λόγους συναισθηματικούς.
Θεώρησα, όχι τυπική τη συμμετοχή μου στην εκδήλωση…
Θέλησα , κατασκευάζοντάς το, για να ζήσω λίγες στιγμές για τον θαυμάσιο πολιτισμό του Πόντου(και γενικώς της Μικρασίας) και για την γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού…
Σούρουπο , λοιπόν, άρχισε η κατασκευή του στεφάνου και το πρωί της Κυριακής ολοκληρώθηκε…
ΕΙΚΟΝΑ 1η :
ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΖΟΝΤΑΣ(νύχταΤΟ ΣΤΕΦΑΝΙ
Έγραψα (στον Η/Υ) σε μεγάλη καρτέλλα και «Σωματείον Ιεροψαλτών» …
Κατά την κατασκευή, περνούσαν απο τη σκέψη μου διάφορες άναμνήσεις .
Να, λ.χ. :1953-55, όταν σπούδαζα στην Παιδαγωγική Ακαδημία Λαρίσης, σύχναζα στο κέντρο της Λέσχης της Ελληνοαμερικανικής Υπηρεσίας Πληροφοριών με Υπεύθυνο Διευθυντή τον αείμνηστον Γεώργιον Παπαδημητρίου ,Υποδιευθυντήν της Παιδαγωγικής Ακαδημίας Λαρίσης( Από το Πανεπιστήμιο της Κολούμπια). Άκουγα εκεί από το ραδιόφωνο μουσική και πολλές φορές και ποντιακά τραγούδια. Και μία επιστάτρια μαυροφορεμένη, όταν έπαιζε η ποντιακή λύρα και ακούγονταν ποντιακά τραγούδια , αυτή συγκινούνταν και δάκρυα έτρεχαν στα μάτια της…Έμεινε μέσα μου η πονεμένη μορφή της γυναίκας εκείνης
Προ 52 ετών, το 1956-57, υπηρετούσα ως έφεδρος αξιωματικός στην Κατερίνη, στην Νεοκαισάρεια (έδρα του 525 Τάγματος Πεζικού).
Πρωτοχρονια ήρθαν τα χαριτωμένα παιδάκια του Σχολείου και μας είπαν τα κάλαντα. Η Φωτογραφία που έχω στο αρχείο μου, ζωντάνεψε μέσα μου εκείνες τις στιγμές.
Άλλο: Στον Σβορώνο(Κουλοκούρι), πήγα σ ενα γάμο της φίλης οικογένειας Τσαχπατζίδου. Δώρο, δίσκο Γιαννιώτικο. Περιποίηση που δεν λέγεται!.. Γλέντι υπέροχο…Τρεις μικρές ορχήστρες: Δημοτικά, Ευρωπαϊκα, Ποντιακά…Τι να πω!..
Τραγούδια : «Και νε μεν Νικόλα λένε με κι εγώ Νικόλας είμαι…», λέγαμε με άλλους κάθε φορά σε παρέα…σαν «σήμα κατατεθέν…».
Η Κατερίνη είχε πολλούς πρόσφυγες…
Φκιαχνοντας , λοιπόν, το στεφάνι , ως Ψάλτης, θυμήθηκα και τον διάσημο Μουσικό και Ψάλτη της Τραπεζούντας, τον Τριαντάφυλλον Γεωργιάδην, που οι Διάφορες Μουσικές Συλλογές των Ψαλτικών Βιβλίων έχουν μεταξύ των άλλων και ένα δικό του «Άξιόν εστιν», σε ήχο πλάγιον του Δευτέρου( μερικοί Ψαλτάδες δεν ξέρουν τίνος είναι και γράφουν… «ανώνυμον»!..).
Εικόνα 2η ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΚΑΤΑΘΕΣΗ.
Εικονίζονται:Ο Πρόεδρος Κοσμάς Αποστολίδης, ο αντιπρόεδρος κ.Τάσσος Αβραμίδης
Ο Δ)ντης Υπ/τος Εθνικής Τραπέζης κ. Κώστας Κυριαζίδης,
και Πολυχρ.Νταλάσης(με το στεφάνι).
Κυριακή 25 Μαΐου 2008. Μετά τα καθήκοντά μου ως Πρωτοψάλτου του Ι.Ν.Ζ.Πηγής (Σαραγίων)Τρικάλων, στις 11 π.μ., νάμαι κι εγώ στην τελετή της επιμνημοσύνου δεήσεως, που ανεπέμφθη από τον Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην Τρίκκης και Σταγών κ.κ.Αλέξιον, τον πρωτοσύγκελλον π. Βαρθολομαίον Ιατρίδην και τον στρατιωτικόν ιερέα στη Σ.Μ.Υ. Λοχαγόν π.Παπαβασιλείου.
ΕΙΚΟΝΑ 3η: ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΘΕΣΗ
Κατά την κατάθεση του στεφάνου, συγκινημένος και ενθουσιασμένος,
απήγγειλα(αναμίξ) μερικούς στίχους του Μυστράλ, του Κάλβου, και του Δροσίνη…
«Ω γνήσια της Ελλάδος τέκνα,
ψυχαί ηρώων ,
που επέσατε εις τον αγώνα ανδρείως»…(Κάλβος)
Είπαν οι μεγάλοι:
«’Αν είναι να πεθάνουμε για την Ελλάδα,
Ω! θεία είναι η δαφνη ,
μια φορά κανείς πεθαίνει! »(Μυστράλ)
και:
«Αλλ ἄν τις αποθάνη δια την Πατρίδα,
η μύρτος είναι φυλλον ατίμητον
και καλά τα κλαδιά της κυπαρίσσου»(Κάλβος).
Τιμημένοι Ήρωες!..
Το Σωματείον Ιεροψαλτών Τρικάλων , καταθέτει τον στέφανον τούτον εις ένδειξη τιμής και ευγνωμοσύνης για την θυσία σας χάριν της φιλτάτης μας Πατρίδος.
Κι εμείς, σήμερα και πάντα, τιμημένοι Ήρωες:
«Στη μνήμη σας ανάβουμε
χρυσά λιβανιστήρια,
για σας τα νικητήρια
τα χείλη μας υμνούν .
Και πλέκοντας τα χέρια μας
της δόξας τα στεφάνια ,
δική σας περηφάνια,
στους τάφους σας κρεμούν»(Δροσίνης).
Αιωνία σας η μνήμη!..»
Εικόνα 4η : ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΤΕΦΑΝΩΝ,
Εικονίζονται εξ αριστερών
Εξ άριστερών: Πατρίτσια Βασιλάκου,Ελένη Αντωνιάδη,Πέτρος Αντωνιάδης,Κων Αναγνωστόπουλος,Λευτερης Σαβουλίδης,Πολυχρόνης Νταλάσης και Βάσω Τρίγκα.Μέλη του Συλλόγου Ποντίων με το λαβαρο της Ευξείνου Λέσχης.
Οι αναμνηστικές φωτογραφίες στο τέλος…., Γύρισα στο σπίτι και πάω στην Βιβλιοθήκη μου.
Παίρνω και ανοίγω το «Παράρτημα Μουσικόν», του όντως σπανίου , δυσεύρετου και περισπούδαστου μουσικοφιλολογικού περιοδικού «ΦΟΡΜΙΓΞ» (Β Περόδου,1900-1908), που εξέδιδεν στην Αθήνα ο Τσώκλης.
Διαβάζω και σιγοτραγουδάω τραγούδια του Πόντου της Συλλογής του Τριαντάφυλλου Γεωργιάδου (καταγεγραμμένα σε Βυζαντινή Μουσική).
Από εκεί παίρνω και δίνω εδώ στη δημοσιότητα μερικά τραγούδια του Πόντου.
Ας είναι και αυτό μια μικρή συμμετοχή μου , στις εκδηλώσεις για τον Ποντιακό Ελληνισμό.
ΔΗΜΩΔΗ ΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΧΟΡΟΙ
ΤΗΣ ΕΝ ΤΩ ΠΟΝΤΩ ΚΩΜΩΠΟΛΕΩΣ ΚΡΩΜΝΗΣ
ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΧΑΛΔΙΑΣ
ΤΟΝΙΣΘΕΝΤΑ ΥΠΟ
ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ,
Μουσικού εν Λιβερία της επαρχίας Ροδοπόλεως.
1.
Το ακόλουθον γαμήλιον άσμα, ούτινος το μέλος είναι αρχαιότατον Δώριον, άδεται κατά πανάρχαιον έθιμον υπό ομίλου γυναικών, συγγενών ως επί το πλείστον, όταν ενδύηται η νύμφη.
Ήχος α .Πα . Ρυθμός τετράσημος, ολίγον αργός.
Αφή κορή την μάνα σου και κάμε άλλην μάνα.
Αφη κορή τον κύρη σου και κάμε άλλον κύρη.
αφή κορή τ’ αδέλφια σου και κάμε άλλ’ αδέλφια.
Αφή κορή τους γείτονας και καμ’ άλλους γειτόνους.
Αφή κορή τους συγγενούς και κάμ’ άλλη συγγένεια.
2.
Το ακόλουθον γαμήλιον άσμα, ούτινος το μέλος είναι ωσαύτως αρχαιότατον Δώριον άδεται κατά πανάρχαιον επίσης έθιμον υπό ομίλου ανδρών τε και γυναικών προεξαρχόντων των μουσικών οργάνων, κεμενέδων καλουμένων, όταν ο γαμβρός εξέρχηται της πατρικής του οικίας και μεταβαίνει προς παραλαβήν της νύμφης.
Στροφή α’.
Μάναμ’για δος μου την ευχή ς’ θα πάγω στεφανούμαι
Έχε υιέμ’και την ευχή μ’-γιαρ έϊ αμάν αμάν
Εχε υιέμ’και την ευχή μ’ και πάντων των αγίων.
Στροφη β . .
_
Ξενον ψυχή ψυχομαχεί στου καραβιού την πρύμνην
Δεν χει μάνα να τον κλαιη—γιαρ έϊ αμάν αμάν
Δεν έχει μάνα να τον κλαίη, κύρην να τον λυπάται-
Στροφή γ’.
Δεν έχ’ άδέλφία σπλαγχνικά να κλαιν’ από καρδίας.
Τον κλαίει η νύκτα κ’ η αυγή —•γιαρ έϊ αμάν αμάν
Τον κλαίει η νύκτα κ’ η αυγή, άστρα με το φεγγάρι,
Στροψη δ’,
Τον κλαίει κι’ ο καπετάνος του με δέκα παλληκάρια.
Σήκω σήκω καλό παιδί — γιαρ έϊ αμάν αμάν ,
Σήκω σήκω καλό παιδί κι’ άξιό μου παλληκάρι.
:’ •
Στροφη ε’.
Εγώ σας λέγω δεν ’μπορώ και σεις μου λέτε σήκω•
Βαστάτε με να σηκωθώ — γιαρ έϊ αμάν αμάν
Βαστάτε με να σηκωθώ για βάλτε με να κάτσω.
Στροφή ζ’.
Για δότε μου την χάρτα μου την άργυρήν κουμπάσαν
Να κουμπασάρω τον καιρόν — γιαρ έϊ αμάν αμάν
Να κουμπασάρω τον καιρόν σε ποιό λιμένα πάμε.
Στροφη ζ .
Βλέπεις εκείνο το βουνό το παραχιονισμένο ;
Εκεί να πα να φθάσωμε — γιαρ έϊ αμάν αμάν
Εκεί να πα να φθάσωμε να πιάσωμε λιμένα.
3. ΑΠΟΚΑΜΑΡΩΜΑ
Στο γαμήλιο άσμα αδόμενον υπό ομίλου γυναικών εν συνοδεία των μουσικών οργάνων, κεμενέδων, όταν μετά την στέψιν αποκαλύπτεται η νύμφη εν τη οικία του γαμβρού.
Α . ημίστιχον.
Σήμερον λάμπει ουρανός-χάραξε κ’η Ανατολή
Σήμερον λάμπει ουρανός
Σήμερον λάμπει μέρα-πάγει να ξημερώση.
Β . ημίστιχον.
Σήμερον στεφανώνεται- χάραξε κ’η Ανατολή
Σήμερον στεφανώνεται
Αϊτέντς την περιστέρα- πάγει να ξημερώση.
Γ . ημίστιχον.
Στον άγιον τάφον του Χριστού- χάραξε κ’η Ανατολή
Στον άγιον τάφον του Χριστού
Να παν να προσκυνήσουν -πάγει να ξημερώση.
Δ . ημίστιχον.
Στον Ιορδάνην ποταμόν-χάραξε κ’η Ανατολή
Στον Ιορδάνην ποταμόν
Να παν να κολυμβήσουν- πάγει να ξημερώση.
2 Ιουνίου 2008, ώρα 10:39μ.μ.
1.Υπ ὄψιν:Ο ΠΟΝΤΟΣ ΕΦΗΜ ΤΑ ΝΕΑ.
2.Έγχειρίδιο του Πόντου.
3.Εκπομπή μου στο Ρ.Σ. ΑΓΙΟΣ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΟΣ(19-5-2005).
Συμπληρώνω:20/5/2014 9:52:50 πμ.
Ο Πολυχρόνης Νταλάσης (εκ Στουρναραίϊκων, κάτοικος Αγίας Μονής Τρικάλων), είναι Δάσκαλος, μετεκπαιδευθείς εις το Πανεπιστήμιον των Αθηνών (1963-65), Καθηγητής Βυζαντινής και Ευρωπαϊκής Μουσικής στην Σχολή Βυζαντινής Μουσικής της Ι.Μ.Τρίκκης και Σταγών, Οφφικιάλιος Άρχων Πρωτοψάλτης Ι.Μητροπόλεως Τρίκκης & Σταγών, Πρωτοψάλτης Ι.Ν.Ζωοδόχου Πηγής (Σαραγίων) Τρικάλων, Λαογράφος, Μέλος της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας και της Διεθνούς Οργάνωσης Λαϊκής Τέχνης, Συγγραφέας.
