Δρ. Θεόδωρος Κ. Γκαλέας
Θέλω να ευχαριστήσω από καρδιάς τον Θανάση Δρίτσα για την τιμή που μου κάνει να βρίσκομαι στο σημερινό πάνελ. Μου δίνεται έτσι η ευκαιρία να μιλήσω για θέματα επίκαιρα και διαχρονικά κα να σταθώ ανάμεσα σε φίλους συμπατριώτες μου, εκλεκτούς ομοτράπεζους, δραστήρια μέλη της κοινωνίας των Τρικάλων, τον Δήμαρχο Δημήτρη Παπαστεργίου, τον τ. Νομάρχη και τ. βουλευτή Ηλία Βλαχογιάννη και τον συνάδελφο και πρόεδρο του Ιατρικού Συλλόγου Τρικάλων Γιώργο Πέτρου.
Θα πείτε τώρα γιατί είμαι εγώ εδώ. Εντάξει, είναι ευνόητο, αυτονόητο. Είμαι φίλος, συνάδελφος γιατρός και εγώ όπως ο Θανάσης. Αλλά το πράγμα πηγαίνει και λίγο παραπέρα. Το 1983 όταν είχα αναλάβει την υπευθυνότητα της Μ.Τ.Ν. του Γ.Ν. Τρικάλων, κατά τη διάρκεια των αιμοκαθάρσεων, πρόσθεσα μουσική. Τα αποτελέσματα ήταν ευχάριστα. Άρεσε στους ασθενείς αιμοκαθαρόμενους. Ο εκνευρισμός τους, η ανησυχία και ο φόβος μηδενίσθηκαν και όλοι ήθελαν να ακούνε μουσική. Δεν το διερεύνησα το γεγονός. Το θεώρησα ως λογικό αποτέλεσμα και το παρέκαμψα. Το 2009 λίγους μήνες πριν συνταξιοδοτηθώ σκέφτηκα να προσθέσω, χωρίς βέβαια να διακόψω την κλασική θεραπευτική αγωγή (φαρμακευτική και οποιαδήποτε άλλη στους ασθενείς που περιέθαλπα) με ΑΕΕ ως υποβοηθητική θεραπεία την μουσική. Συγκεκριμένα τη Βυζαντινή μουσική. Έτσι ψάχνοντας γνώρισα τον Θανάση. Τον κάλεσα να έρθει στα Τρίκαλα να μας μιλήσει για την μουσική και την υγεία. Δέχθηκε και μαζί με το δάσκαλό μου και φίλο καθηγητή της Καρδιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Δημήτρη Σιδερή είχαμε μια ημερίδα με ανάλογο περιεχόμενο. Μια ακόμη φορά το 2012 τον κάλεσα ως Πρόεδρος της Εταιρείας Βαρειών Αγγειακών Εγκεφαλικών Βλαβών, Νόσου Αλτσχάιμερ και συναφών νόσων σε συνδιοργάνωση με τον πρόεδρο του Θεραπευτηρίου Χρονίων Παθήσεων κο Ευθυμιάδη σε διημερίδα με θέμα «Μουσική και Υγεία στην Θεραπευτική πράξη», που έγινε στο Πνευματικό Κέντρου του δήμου μας και στο Θεραπευτήριο Χρονίων Παθήσεων. Την τρίτη φορά ήλθε στα Τρίκαλα προσκεκλημένος από τον πρόεδρο Φίλων της Μουσικής αγαπητό μου φίλο Ναύαρχο Γιάννη Γεωργιάδη, που τον έφερα σε επαφή μαζί του. Και σήμερα έρχεται προσκεκλημένος από το δήμαρχο Τρικκαίων και τον τ. νομάρχη και τ. βουλευτή Ηλία Βλαχογιάννη.
Δυο λόγια για το βιογραφικό του Θανάση Δρίτσα.
Γεννήθηκε στην Αθήνα στις 29 Ιανουαρίου του 1960. Τελείωσε το Λύκειο στη Βαρβάκειο Πρότυπο Σχολή (1977). Εισάγεται στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Πτυχιούχος το 1984. Κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας 28 μηνών απέκτησε εμπειρία στη γενική ιατρική στο 216 ΚΙΧΝΕ και στην Παθολογία στη Β΄Παθ. Κλινική του 401 ΓΣΝΑ. Ειδικεύθηκε στην Καρδιολογία επί τρία έτη στο Guy’s Hospital στο Λονδίνο υπό την επίβλεψη του διεθνούς φήμης καρδιολόγου DR Edgar Sowton, πρωτοπόρο στην ιστορία της βηματοδότησης. Στη βιβλιογραφία αναφέρεται ως «πατέρας» μιας μεθόδου διάγνωσης της ισχαιμίας και ο πρώτος που σχεδίασε και εμφύτευσε τον πρώτο αντικαρδιακό βηματοδότη για κολπικές ταχυκαρδίες. Στο ιστορικό νοσοκομείο Guy’s Hospital φιλοξενήθηκαν ιστορικές προσωπικότητες της ιατρικής επιστήμης, Addison, Hodgin, Frank Starling. Ο Θανάσης εκπαιδεύτηκε σε όλο το εύρος της αναίμακτης αλλά και επεμβατικής καρδιολογίας (δεξιούς-αριστερούς καθετηριασμούς, μόνιμη καρδιακή βηματοδότηση, στεφανιογραφίες διαγνωστικές, ηχοκαρδιογραφία, αρρυθμίες, επείγουσα καρδιολογία, θάλαμος ασθενών, εντατική μονάδα εμφραγμάτων, σκληρές μάχιμες εφημερίες ολόκληρα τριήμερα. Επίσης στα τρία χρόνια που παρέμεινε εκεί απέκτησε εμπειρία στους αριστερούς-δεξιούς καθετηριασμούς, διαγνωστικές στεφανιογραφίες και εμφύτευσε περίπου 100 μόνιμους βηματοδότες. Παράλληλα παρουσίασε εργασίες ως πρώτος συγγραφέας σε διεθνή ευρωπαϊκά και άλλα συνέδρια στις ΗΠΑ και συμμετείχε σε μελέτη follow-up σε μεγάλη σειρά ασθενών που είχαν κάνει αγγειοπλαστική στη Βρετανία. Δημοσιεύθηκε στο Lancet το 1989. Στη συνέχεια, για 4 χρόνια (1990-1994) εργάσθηκε στο σπουδαίο Hammersmith Hospital, Royal Postgraduate Medical School στο τμήμα Κλινικής Καρδιολογίας υπό τη διεύθυνση της ιστορικής μορφής της σύγχρονης καρδιολογίας καθηγήτριας Celia Oakley. Συμμετείχε σε όλες τις κλινικές δραστηριότητες in-patient και outpatient clinics. Απέκτησε εμπειρία στην κλινική εκτίμηση και διαχείρηση των μυοκαρδιοπαθειών και της καρδιακής ανεπάρκειας, ιδιαίτερα της υπερτροφικής με αποτέλεσμα την παραγωγή πολλών εκδόσεων ως πρώτος συγγραφέας. Το επόμενο βήμα ήταν επιστροφή στην Ελλάδα. Με πολύ καλές συστάσεις από τον Edgar Sowton και τη Celia Oakley στον καθηγητή του Ωνάσειου Διονύσιο Κόκκινο ξεκίνησε επίσημα στην Α΄ Καρδιολογική Κλινική ως επιμελητής Β΄ το 1995 και συνέχισε ως επιμελητής Α΄ το 2001μέχρι το 2014 που πήρε προαγωγή στη βαθμίδα του Αναπληρωτή διευθυντή μέχρι σήμερα. Στο Ωνάσειο μετείχε τα ρώτα χρόνια στο αιμοδυναμικό εργαστήριο και παράλληλα ήτα υπεύθυνος για τους ασθενείς τα καρδιολογικών ορόφων. Μετά το 1998 ανέλαβε τον τομέα εργομετρίας-φυσιολογίας άσκησης-δοκιμασίας κόπωσης. Ανέπτυξε τον τομέα η Καρδιοαναπνευστικής Δοκιμασίας Κόπωσης, μια σημαντική εξέταση για την παρακολούθηση των ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια και την ένταξή τους σε λίστα μεταμόσχευσης καρδιάς.
Μέσα από ένα project μελετών υπήρξε παραγωγή πολλών εργασιών και συμμετοχή σε μεγάλες πολυκεντρικές ευρωπαϊκές μελέτες. Στα πλαίσια Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας υπήρξε ιδρυτής της ομάδας Ποιότητα Ζωής-Ψυχοκοινωνικής Καρδιολογίας. Με τον καθηγητή Σεραφείμ Νανά υπήρξαν συν-ιδρυτές της Ελληνικής Επιστημονικής Εταιρείας Εργοσπιρομετρίας Άσκησης και Αποκατάστασης (ΕΛΕΡΓΑ). Εγκατέστησε την εργοσπιρομετρία στο Ωνάσειο. Έφτιαξε όλη αυτή την υποδομή που απολαμβάνει σήμερα το νοσοκομείο αυτό. Τα αποτελέσματα όμως σε πείθουν να συνεχίσεις αναντίρρητα. Είναι ενεργό μέλος του European Association of Cardiovascular Prevention Rehabilitation. Παράλληλα από το 1997 ασχολείται ιδιαίτερα με τις επιδράσεις που ασκεί η μουσική ακρόαση και παρέμβαση σε καρδιολογικούς ασθενείς.
Αν κανείς προσπαθούσε να περιγράψει τον Θανάση Δρίτσα, να τον σκιαγραφήσει θα έλεγα ότι είναι το αντίθετο του μονοδιάστατου ανθρώπου. Ο Θανάσης είναι ένας άνθρωπος που αγαπά τον πλουραλισμό, αγαπά την επιστημονικότητα σε μια εποχή που η απόλυτη αλήθεια έχει κλονιστεί. Μιλάμε για έναν άνθρωπο που είναι ανήσυχος και αυτή η ανησυχία νομίζω δημιουργεί την ανάγκη για δημιουργική έκφραση και όπως ο ίδιος το αναφέρει, τον οδήγησε στη συγγραφική αυτή πρωτοβουλία που δεν είναι η μόνη, υπάρχουν και άλλες.
Ο Θανάσης Δρίτσας είναι εκτός αυτών ζωγράφος, πεζογράφος, χρονογράφος, ευθυμογράφος, σκιτσογράφος, εν ολίγοις μια αναγεννησιακή προσωπικότητα.
Θέλω να πω για τον Θανάση ότι δεν είναι όπως βγαίνει και από αυτά που ελέχθησαν ο απλός συνηθισμένος γιατρός. Το ότι είναι μουσικοσυνθέτης πάντα μου κίνησε και μου κινεί τον απέραντο θαυμασμό.
Έναντι όλων των άλλων προσόντων του υπερτερεί ο ανθρωπισμός του. Κρίσιμες λέξεις γι’ αυτόν είναι ο πόνος και η μουσική. Η ζωή ως μουσικό έργο. Η θεραπεία μέσω της τέχνης δεν καταργεί την ιατρική πράξη, χαρακτηρίζει δε τον ασθενή ως πρόσωπο και όχι ως νόσημα μόνο. Στη φράση αυτή δεν αποτυπώνεται μόνο η δική του ιδεολογική προσέγγιση του νοσήματος που αντιμετωπίζει τον ασθενή ως ενιαία ψυχοσωματική ενότητα, αλλά είναι η θέση απότοκος της ουμανιστικής του παιδείας.
Όλοι οι αξιόλογοι άνθρωποι, τα ανήσυχα πνεύματα, «οι επαναστάτες στην ψυχή και το σώμα» και γενικά όλοι οι άνθρωποι που ξεχώρισαν στην ανθρώπινη ιστορία από δημιουργίας κόσμου είχα ένα διακόνημα και ένα χειροτέχνημα. Για παράδειγμα αναφέρω τον Στρατηγό Μακρυγιάννη που ήταν πολέμαρχος, έμαθε γράμματα σε ηλικία 32 ετών, έγραψε τα γνωστά «απομνημονεύματα», και το άλλο βιβλίο «οράματα και θάματα» και έπαιζε ταμπουρά. Πολέμησε τη διαφθορά της εποχής, τον κυνήγησε το κατεστημένο, καταδικάστηκε σε θάνατο και πέθανε σε ηλικία 63 ετών. Κατά τον Σεφέρη είναι ο πιο σημαντικός πεζογράφος μας!!! Μετά τον Παπαδιαμάντη.
Στην Ελλάδα ξέρετε πως σε μας τους νεοέλληνες, αρέσει να επικεντρώνουμε τις συζητήσεις στην κλασική επωδό: εγώ, ο μόνος που τόλμησα να τους τα πω, εγώ δεν μασάω τα λόγια μου, εγώ δεν φοβάμαι, φράσεις κλισέ που ακούτε πάντοτε γύρω σας. Πιστεύουμε έτσι ότι οι λεκτικές εκφράσεις αυτού του είδους μας εξυψώνουν και μας κάνουν ήρωες. Στο βιβλίο αυτό του Θανάση αλλά και σε όσα βιβλία του έχω διαβάσει φαίνεται πως υπάρχει ένας θυμός για την έλλειψη της αξιοκρατίας και της διακαιοσύνης, η οποία διέπει κυρίως και όχι μόνο τα ιατρικά πράγματα. Όπως γνώρισα τον Θανάση Δρίτσα είναι από τους ανθρώπους που δεν μασάνε τα λόγια τους, τα λένε ξεκάθαρα.
Θα σας αναφέρω ένα γεγονός που συνέβη το 1912, όταν ο ελληνικός στρατός απελευθέρωσε τη Θεσσαλονίκη. Στην παραλία, ένας νεαρός έφεδρος ανθυπολοχαγός, καθισμένος επάνω στο μόνιππο του, ατημέλητος, με ξεκούμπωτο το πουκάμισό του κάπνιζε αδιάφορος ένα πούρο. Ένας ταγματάρχης έφιππος τον είδε, τον πλησίασε και με αυστηρότητα του ζήτησε να αναφέρει τα στοιχεία του, έτοιμος να τον τιμωρήσει. Έβγαλε ένα μπλοκ για να τον γράψει. «Ονομάζομαι Σοφοκλής, Σοφοκλής Βενιζέλος». Ο ταγματάρχης τον ξαναρωτά κάπως αμήχανος. «Τον Ελευθέριο Βενιζέλο, τον πρωθυπουργό, τι τον έχεις:» «Είναι πατέρας μου» απάντησε ο ανθυπολοχαγός. Και ο ταγματάρχης με πατρική φωνή, «Κουμπώσου, παιδί μου, μην κρυώσεις». Και έφυγε…..
Ο Θανάσης Δρίτσας, επαναλαμβάνω, δεν μασάει τα λόγια του.
Γυρνώντας τώρα πίσω στον τίτλο του βιβλίου παρατηρώ ότι σίγουρα προκαλεί το ενδιαφέρον χάρη στην εκφραστικότητα του, την λιτότητα και την ακρίβεια. Είναι σπονδυλωτό, είναι ευχάριστο, είναι συμπαγές και το προτείνω ανεπιφύλακτα.
«Το Διακόνημα και το Χειροτέχνημα».
Το Διακόνημα για τον Θανάση είναι το ιερό λειτούργημα που συνιστά η άσκηση της Ιατρικής επιστήμης καθώς και η έρευνα. Χειροτέχνημα είναι η θεία τέχνη της μουσικής την οποία υπηρετεί κανείς για την ψυχή του. Ο Δρίτσας είναι ένα κοινωνικά ανήσυχο άτομο όπως προκύπτει από το περιεχόμενο των δοκιμίων του βιβλίου του. Το Διακόνημα και το Χειροτέχνημα περιλαμβάνουν τις δυο ισοδύναμες πιστεύω πλευρές δηλαδή του κλινικού ιατρού και του δημιουργού τέχνης. Οι δυο αυτοί χαρακτηρισμοί ανήκουν στον Άγιο Παῒσιο ο οποίος τους απέδωσε αυθόρμητα όταν γνώρισε το 1983 το νεαρό φοιτητή ιατρικής και παράλληλα σπουδαστή της μουσικής τέχνης ως επισκέπτη της Αθωνικής πολιτείας. Ο Θανάσης έψαχνε τότε εναγώνια την ταυτότητά του, αναζητούσε απάντηση σε υπαρξιακά ερωτήματα: ποιος είναι; πού ανήκει; τι μπορεί να κάνει καλύτερα στη ζωή του; Η ιατρική είναι μια κορυφαία αλλά και ιδιαίτερα απαιτητική επιστήμη, απαιτεί δια βίου εκπαίδευση. Επίσης η άσκηση του ιατρικού επαγγέλματος απαιτεί κόπο, υπομονή, αφιέρωση, μεγάλες σωματικές και ψυχικές αντοχές. Από την άλλη η τέχνη σχετίζεται με μια κλήση, υπάρχει ένα κάλεσμα, κάποια ακατανόητη φωνή μέσα σου (όπως των Σειρήνων) που σε μαγνητίζει. Εκείνος όμως ο αγιορείτης με αυτό που του είπε κάποτε του έδωσε μια εξήγηση και παράλληλα του χάρισε μια πρόταση ζωής. Του είπε να μην ανησυχεί καθόλου και θεώρησε ότι ακολουθεί έναν σωστό δρόμο διότι κατά την άποψή του ο «ισορροπημένος» άνθρωπος πρέπει να έχει ένα διακόνημα για να προσφέρει κοινωνικά, αλλά και ένα χειροτέχνημα για το καλό της ψυχής του. Στην παρούσα έκδοση τα κεφάλαια διαιρούνται σε τρεις ενότητες. Εκείνα που έχουν ως θέμα την υγεία, εκείνα που αφορούν την τέχνη, τον πολιτισμό και την κοινωνία εν γένει και οι συνεντεύξεις που αποτελούν το τρίτο και τελευταίο μέρος αυτού του πονήματος. Απευθύνεται σε κάθε σκεπτόμενο πολίτη αυτής της χώρας που αγαπά το βιβλίο, ιδιαίτερα όσους αναζητούν τη σχέση της υγείας και του πολιτισμού με την κοινωνική ζωή. Δεν ανήκει στην κατηγορία των “ελαφρών αναγνωσμάτων” .
Τα δοκίμια που απαρτίζουν την ενότητα υγεία έχουν ως αντικείμενο πολύ ενδιαφέροντα θέματα. Από το γιατί η μουσική του Μότσαρτ αποτελεί φάρμακο και εάν η μουσική του Μπαχ και του Μπετόβεν μπορεί να επιστρατευθεί στον αγώνα εναντίον της εγκληματικότητας μέχρι την αναφορά στους 40 σιδηροδρομικούς σταθμούς του Λονδίνου με τα θετικά αποτελέσματα της μουσικής. Την αναφορά γιατί και πώς η ιατρική μπορεί να επιστρέψει στο σπίτι για το καλό του ασθενούς, στο πλαίσιο μια ασθενοκεντρικής και όχι ιατροκεντρικής θεώρησης ιδίως ασθενών που βαίνουν προς το τέλος της ζωής τους Πώς η διατροφή μπορεί και πρέπει να απηχεί μια φιλοσοφία ζωής Εάν η μακροζωία είναι ευτυχία ή δυστυχία και πώς στις σύγχρονες διαγνώσεις υπάρχει μια τάση αποφυγής του χαρακτηρισμού μιας κατάστασης ως φυσιολογικής. Δεν λείπουν και τα κείμενα με τις δυσοίωνες πλην όμως και απολύτως σκοτεινές διαπιστώσεις για το σκοτεινό τοπίο της υγείας και τον αργό θάνατο των εθνικών συστημάτων υγείας στην Ευρώπη. Στο κείμενό του Άγιοι και δαίμονες της δημόσιας υγείας ο συγγραφέας κατ’ αρχάς μας υπενθυμίζει ότι οι προσπάθειες για τη δημιουργία ενός εθνικού φορέα υγείας είχαν αρχίσει από την κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου την περίοδο 1928-1933, μετά από έκθεση του οργανισμού υγείας που είχε χαρακτηρίσει την Ελλάδα ως επικίνδυνη χώρα από πλευράς υγιεινής. Στη συνέχεια ο Θανάσης Δρίτσας πολύ ορθά αναφέρεται στη δεύτερη σοβαρή προσπάθεια οργάνωσης των υπηρεσιών υγείας που έγινε στο τέλος τη 10ειας του ’70 από τον αξιόλογο επιστήμονα και υπουργό υγείας Σπύρο Δοξιάδη. Ακολούθως αναφέρεται στο ΕΣΥ που έγινε θεσμός το 1983 και το οποίο ο ελληνικός λαός το αγκάλιασε αλλά και την μετέπειτα μετάπτωση του ενθουσιασμού για τους γνωστούς λόγους. Ο Δρίτσας κάνει θαρραλέες κριτικές στο χώρο της υγείας, αναγνωρίζει και ευθαρσώς αναφέρεται σε μοναχικές φωνές που ηχούν κατά καιρούς, προτείνει συγκεκριμένες λύσεις για την αναβάθμιση της ποιότητας τόσο της ιατρικής εκπαίδευσης όσο και των παρεχομένων υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας. Μέσα από τα κείμενα του βιβλίου του αναδύεται η ανησυχία του για την απώλεια του ανθρωποκεντρικού χαρακτήρα της δημόσιας υγείας και την προλεταριοποίηση του ιατρικού λειτουργήματος. Η έμφαση αποκλειστικά στα ζητήματα του κόστους της υγείας έχει οδηγήσει στον απόλυτο έλεγχο των λειτουργιών της υγείας και σε προοδευτική κατάργηση της ελεύθερης βούλησης του γιατρού μέσα από αυστηρές κατευθυντήριες οδηγίες. Η υγεία στη χώρα μας δυσκολεύεται να βρει μέση οδό κινούμενη ακραία από τον ανήφορο στον κατήφορο. Από την υπερβολική συνταγογράφηση και την απόλυτη σπατάλη σε φάρμακα και υλικά έχουμε οδηγηθεί στον αντίποδα των παράλογων περιορισμών. Ο Μεγάλος Αδελφός και η Κοινωνία του Μαζικού Ελέγχου έχει χτυπήσει πλέον την πόρτα της δημόσιας υγείας (με πρόφαση πάντα το κόστος), έτσι οι μελλοντικές κοινωνίες οδηγούνται με μαθηματική βεβαιότητα στην παράκαμψη της βούλησης του θεράποντα γιατρού με στόχο την παροχή υπηρεσιών υγείας απευθείας στον καταναλωτή (consumer targeted medicine).
Τέλος μέσα από τις συνεντεύξεις του αποκαλύπτεται η βαθύτερη πνευματικότητα του Θανάση και η βασική τους σχέση με την καρδιολογία, τη μουσική, την τέχνη εν γένει και τους συνανθρώπους του.
Κλείνω με ένα μικρό κομμάτι από το βιβλίου του:
…..«Η καλή και ανιδιοτελής τέχνη θυμίζει στον άνθρωπο ότι η ψυχή του είναι αθάνατη και υπερβαίνει το χρήμα και το φθαρτό υλικό του κομμάτι. Είμαστε φτιαγμένοι για ουρανό και η τέχνη δείχνει στον άνθρωπο τον ουρανό, κόντρα στη βαρύτητα πηγαίνει η τέχνη. Η τέχνη μας βοηθάει να πετάμε προς τον ουρανό.
