Οι περισσότεροι από εμάς κατανοούμε εσφαλμένα την έννοια ανάπτυξη ως την επαναφορά στο βιοτικό μας επίπεδο πριν την οικονομική κρίση του 2009. Ωστόσο, για την υποστήριξη του αναγνώστη είναι σημαντικό να ορίσουμε την έννοια ανάπτυξη. Από ευκολία στην κατανόησή του, χρησιμοποιώ έναν ορισμό της Wikipedia: η αύξηση της παραγωγής προϊόντων ή υπηρεσιών στην πάροδο του χρόνου. Ο ίδιος ορισμός αναγνωρίζει την ανάπτυξη ως το γινόμενο 4 παραγόντων: παραγωγικότητα, συσσώρευση κεφαλαίου, αύξηση του πληθυσμού καιτεχνολογική πρόοδος. Ας εξετάσουμε με συντομία έναν έναν τους παράγοντες αυτούς στην ελληνική πραγματικότητα:
Α) Παραγωγικότητα (ποσότητα προϊόντος σε δοσμένο χρόνο):
Ζούμε σήμερα σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία, στην οποία η ικανότητα των επιχειρήσεων να είναι ανταγωνιστικές ορίζεται ως «η ικανότητα να παράξουν νέα ή βελτιωμένα προϊόντα (δηλαδή, καινοτομία) σε σημαντικά μικρότερο χρόνο». Από μόνη της αυτή η παρατήρηση επιβάλει τη στελέχωση των επιχειρήσεων με προσωπικό που διαθέτει τις δεξιότητες να παράξει νέα ή βελτιωμένα προϊόντα, αλλά που ταυτόχρονα θα διαθέτει αυξημένη παραγωγικότητα, δηλαδή τη δυνατότητα να παράξει μεγαλύτερη ποσότητα εργασίας στον ίδιο χρόνο. Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι ζούμε ημέρες όπουδιακρίνεται μια νέα μορφή αριστείας ανθρώπινου δυναμικού, η οποία για πρώτη φορά ορίζεται με οικονομικούς όρους. Το ποιες είναι αυτές οι επιχειρήσεις δεν είναι δύσκολο να το εντοπίσουμε, αλλά σίγουρα δεν βρίσκονται στην Ελλάδα.
Β) Συσσώρευση κεφαλαίου (επενδύσεις και αύξηση πλούτου):
Είναι γνωστή σε όλους μας η έξοδος και όχι συσσώρευση κεφαλαίων από τη χώρα μας που οδήγησε στον έλεγχο κεφαλαίων(capitalcontrols)το περασμένο καλοκαίρι. Πέραν αυτού όμως, πρόσφατα μελέτησα την ανάλυση της παραγωγής του χρέους στη χώρα μας από το 1950 μέχρι σήμερα και με κυριάρχησε θλίψη (http://www.eurocapital.gr/index.php/permalink/33267.html). Διαπιστώνεται ότι στις περιπτώσεις που ενισχύθηκαν οι κρατικές δαπάνες χωρίς την ταυτόχρονη ενθάρρυνση και φορολόγηση της επιχειρηματικότητας (δεκαετίες 1980-1990 και 2000-2010) το δημόσιο χρέος αυξήθηκε. Η ανάγνωση της ίδιας μελέτης δείχνει ξεκάθαρα ότι τις δεκαετίες 1973-1995 και 1995-2011, που πολλοί τις αναφέρουν ως «χρυσές» για την ελληνική οικονομία, η ανάπτυξή της κυμάνθηκε λίγο πάνω του 2%. Σήμερα, ασφαλώς και οι συνθήκες δεν είναι καλύτερες των εν λόγω δεκαετιών. Άρα, πόση ανάπτυξη προσβλέπουμε ότι θα επιτευχθεί;
Γ) Αύξηση του πληθυσμού:
Τα στοιχεία της Ελληνικής στατιστικής υπηρεσίας δείχνουν ότι σύμφωνα με το ρυθμό ανανέωσης του πληθυσμού (θάνατοι σε σχέση με γεννήσεις), ο πληθυσμός μας μειώνεται διαρκώς, ενώ υπάρχουν εκτιμήσεις ότι το 2020 θα ανέρχεται σε 6.5 εκατομμύρια. Άρα, παρουσιάζεται μείωση του πληθυσμού, εκτός και αν κάποιος θεωρήσει τους πρόσφυγες –εκτός από επενδυτική δύναμη- ως δύναμη ανανέωσης του πληθυσμού μας.
Δ) Τεχνολογική πρόοδος:
Σε παλαιότερο άρθρο μου είχα εξηγήσει τις δυνάμεις που καθορίζουν την παραγωγή καινοτομίας: γνώση, χρηματοδότησηκαι ανάληψη κινδύνων. Στο διάστημα 2010-2015 της οικονομικής κρίσης, μπορούμε από τις εκθέσεις του ΟΟΣΑ να διαπιστώσουμε ότι οι κυβερνήσεις άλλων χωρών χρηματοδότησαν σημαντικά με δημόσιους πόρους τηνπαραγωγή καινοτομίας. Κάτι τέτοιο, δεν συνέβει στην Ελλάδα.
Απέναντι σε αυτή την πραγματικότητα ζούμε σε μια χώρα που κυριαρχούν μόνο συνθήματα, όπου από την «ανάπτυξη μετά τα Χριστούγεννα» φτάσαμε στην «ανάπτυξη μετά το Πάσχα». Διάφορα φερέφωνα που αναμεταδίδουν τα συνθήματα, επιχειρηματολογούν με βάση τη συνήθεια του κακού παρελθόντος μας, ότι η ανάπτυξη θα έρθει μέσω των νέων προγραμμάτων. Επικαλούνται δε, τις νέες προκηρύξεις του ΕΣΠΑ και τον επερχόμενο νέο αναπτυξιακό νόμο, χωρίς όμως να τις έχουν μελετήσει. Πράγματι, οι πολιτικές υλοποιούνται μέσω προγραμμάτων, ενώ η (κρατική) χρηματοδότηση, είναι μια από τις δυνάμεις παραγωγής καινοτομίας όπως ανέφερα παραπάνω. Τι απουσιάζει;
- Γνώση:αν και διαθέτουμε ισχυρό αλλά διαρκώς μειούμενο σε πόρους εκπαιδευτικό σύστημα, περισσότεροι από 100.000 επιστήμονες υψηλού επιπέδου έχουν εγκαταλείψει τη χώρα τα τελευταία 5 χρόνια, αριθμός που μεγαλώνει διαρκώς, ενώ η ανεργία στις ηλικίες 25-35 έτη αγγίζει το 50%. Επομένως, το μεγαλύτερο μέρος του ανθρώπινου δυναμικού που διαθέτει γνώση,δεν συμμετέχει στην παραγωγική διαδικασία. Ακόμη και αν προσληθφούν πολλοί από επιχειρήσεις στο πλαίσιο των νέων προγραμμάτων, η δυνατότητά τους να αποκτήσουν υψηλά επίπεδα παραγωγικότητας απαιτεί χρόνο (εκτίμηση από 3-5 έτη). Αν λάβουμε υπόψη ότι οι προσλήψεις είναι εικονικές, καθώς οι περισσότερες νέες επιχειρήσεις θα προσλάβουν κόσμο για να αποκτήσουν τα πρόσθετα μόρια στην αξιολόγηση των επενδυτικών τους προτάσεων, είναι προφανές ότι δεν θα επιτευχθεί ο στόχος. Επιπλέον, μια επένδυση –ακόμη και σε νεοφυή επιχειρηματικότητα- αν επιτύχει, αυτό θα συμβεί και θα αρχίσει να αποδίδει μετά από 2 έτη τουλάχιστον. Επομένως, ποια ανάπτυξη περιμένουμε ότι θα συμβεί μετά το Πάσχα;
- Ανάληψη κινδύνων: η επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα συρρικνώνεται με πολύ γρήγορους ρυθμούς, ενώ εξακολουθεί το κράτος να διευρύνεται. Αναρωτιέμαι αν σε αυτό το πραγματικό περιβάλλον υπάρχει νοήμων συμπολίτης μου, που πιστεύει ότι ξαφνικά μια οικονομική ενίσχυση μέσω του νέου ΕΣΠΑ έως 60.000 ευρώ για νεοφυή επιχειρηματικότητα, που δίνεται με εξαιρετικά απαιτητικούς όρους και που θα φορολογηθεί με 30% μετά τον 1ο χρόνο, θα αποτελέσει τον πυρήνα παραγωγής νέας επιχειρηματικότητας. Δεν θέλω να φανώ μάντης κακών, αλλά δεν πρόκειται να συμβεί.
Αν και η παραπάνω ανάλυση δεν είναι ενδελεχής, καθώς απευθύνεται στο σύνολο των αναγνωστών, το συμπέρασμα είναι περισσότερο από ξεκάθαρο: δεν πρέπει να περιμένουμε καμία ανάπτυξη μετά το Πάσχα. Για την ακρίβεια, δεν πρέπει να περιμένουμε ανάπτυξη ούτε για τα επόμενα 50 χρόνια αν δεν αλλάξουν ραγδαία οι πολιτικές που συνεισφέρουν στην ανάπτυξη και δεν εστιάσουν εκεί που πρέπει. Ακόμη και ένα πολυαναμενόμενο πακέτο Γιούνκερ, δεν είναι από μόνο του αρκετό για να φέρει ανάπτυξη.
Πολλά από τα παραπάνω σημεία πρόκειται να τεκμηριωθούν περαιτέρω στην εκδήλωση του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών στη «Διοίκηση και Διαχείριση Έργων και Προγραμμάτων» του ΤΕΙ Θεσσαλίας, που θα πραγματοποιηθεί στην Πανεπιστημιούπολη του ΤΕΙ Θεσσαλίας την Παρασκευή 1/4/2016 και ώρα 11:00. Οι ομιλητές της (καθηγητής Ιωάννης Α. Τσουκαλάς – πρώην Ευρωβουλευτής, Μαρία Σπυράκη – Ευρωβουλευτής, καθηγητής Κώστας Χρυσόγονος – Ευρωβουλευτής, Κώστας Αγοραστός – Περιφερειάρχης Θεσσαλίας, Δημήτρης Παπαστεργίου – Δήμαρχος Τρικκαίων, Προϊστάμενοι των Διαχειριστικών Αρχών της Περιφέρειας Θεσσαλίας και της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας, εκπρόσωποι του ΤΕΕ Θεσσαλίας κλπ.). Λεπτομέρειες για την εκδήλωση παρουσιάζονται στη διεύθυνση https://www.facebook.com/events/1639768419606171/όπως και στο https://www.facebook.com/MScProjectManagementGR/
Δρ. Λεωνίδας Ανθόπουλος
Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΕΙ Θεσσαλίας
Διευθυντής του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών
στη Διοίκηση και Διαχείριση Έργων και Προγραμμάτων
