Έχουν γραφεί και λεχθεί πλείστα όσα για την Μικρασιατική Καταστροφή. Απ’ την οποία μας χωρίζει φέτος ένας ολόκληρος αιώνας. Έχουν γίνει, ταυτόχρονα, πάρα πολλές εκδηλώσεις εις τιμήν και μνήμην της Καταστροφής και των αμέτρητων, θυμάτων της. Το 1922 είναι η χρονιά όπου συνετελέσθη η μεγαλύτερη, στο διάβα του χρόνου, καταστροφή του Γένους των Ελλήνων, από την αρχαιότητα ίσα με σήμερα. Και για να κυριολεκτούμε είναι η χρονιά της, εκ μέρους των Τούρκων, γενοκτονίας των Χριστιανών Ελλήνων μαζί δε και όλων των άλλων χριστιανικών πληθυσμών, που για αιώνες ανθούσαν στα μέρη της Μικράς Ασίας.
Εκείνο πάντως που, εκ προοιμίου, πρέπει να σημειώσουμε είναι ότι, στα γραφόμενα και λεγόμενα περί την Μικρασιατική Καταστροφή, διαφαίνεται ένας γενικότερος προβληματισμός για το αν έπρεπε ή όχι να εκδηλωθεί, τον Μάϊο του 1919, η εκ μέρους της Ελλάδας Μικρασιατική Εκστρατεία, με στόχο να απελευθερωθούν απ’ τους Τούρκους εδάφη προαιωνίως ελληνικά και χριστιανικά. Καλό λοιπόν είναι να σταθούμε, εν συντομία, στο παρελθόν της Μικράς Ασίας για να καταδειχθεί με σαφήνεια η Ελληνοχριστιανική διάστασή της. Ιδιαίτερα, εξ άλλου, εκείνα τα χρόνια, που δεν ήταν και πολύ μακρυνά απ’ την, κατά το 1821, εκδηλωθείσα Επανάσταση των Ελλήνων για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού, στη συνείδηση του Γένους λειτουργούσε έντονα το όραμα ο Ελληνισμός να απλωθεί και να αποκτήσει ξανά διαστάσεις αυτοκρατορικές, στα πλαίσια πάντα της πάλαι ποτέ διαλαμψάσης υπερχιλιόχρονης Βυζαντινής ή, Ρωμαίϊκης, Αυτοκρατορίας.
Να όμως που η εξέλιξη των πραγμάτων ήταν τέτοια ώστε, δυστυχώς, εν τέλει, μετά την Μικρασιατική Καταστροφή ο Ελληνικός Κόσμος να περιορισθεί στα ασφυκτικά μικροελλαδικά όρια στο νότο της Βαλκανικής χερσονήσου και στην Κύπρο.
Ο πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος (1914-1918) ουδέν πρόβλημα έλυσε. Αλλά με τις διακηρύξεις κατόπιν των ΗΠΑ τότε και της Κοινωνίας των Εθνών, που ήταν ο προπομπός του σημερινού ΟΗΕ, (αυτόνομη κρατική υπόσταση για τους λαούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που έπνεε τα λοίσθια, επίλυση αποικιακών προβλημάτων, ελεύθερη ναυσιπλοΐα…) γεννήθηκαν ελπίδες ότι και η Μικρά Ασία θα διατηρούσε τον ελληνοχριστιανικό της χαρακτήρα. Αυτές ακριβώς οι ελπίδες επιχειρήθηκε να λάβουν σάρκα και οστά με την εκ μέρους της Ελλάδας εκδήλωση της Μικρασιατικής Εκστρατείας (Μάης 1919 – Σεπτέμβρης 1922), για να ελευθερωθούν εκατοντάδες χιλιάδες Ελλήνων της Μικράς Ασίας, πάντα, εννοείται, με την άδεια και την συνδρομή, υποτίθεται, των τότε Συμμάχων μας (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) που, εν πολλοίς, παραμένουν και σήμερα Σύμμαχοί μας, εξαιρουμένης βεβαίως της Ρωσίας… Για αιώνες άλλωστε η Μικρά Ασία ήταν το λίκνο του Ελληνισμού. Εκεί γεννήθηκε η Ποίηση με τον Όμηρο. Η Φυσική και τα Μαθηματικά (Θαλής ο Μιλήσιος). Η Φιλοσοφία (Ηράκλειτος, Αναξαγόρας, Ξενοφάνης, Διογένης).
Αλλά και η Ιστορία σε διαστάσεις επιστημονικές, όπως αυτές θεμελιώθηκαν απ’ τον Ηρόδοτο. Όλοι αυτοί και πολλοί άλλοι, αποτελούν και σήμερα πηγή έμπνευσης για σύγχρονους ποιητές, επιστήμονες, συγγραφείς και άλλους αναζητητές της Αλήθειας, των Ιδεών και του Πνεύματος. Υπήρχε, συνάμα, μια γενικότερη αναγνώριση από Ευρωπαίους και όχι μόνο, πνευματικούς ανθρώπους, ότι οι Έλληνες της Μικράς Ασίας ήταν φυλή σ’ όλο τον κόσμο δοξασμένη, οι δε πρόγονοι των Μικρασιατών Ελλήνων ήταν όλης της ανθρωπότητας παιδαγωγοί. Γράφει ο Αϊβαλιώτης Φώτης Κόντογλου: «Οι άνθρωποι της Ανατολής, με χαρακτηριστικά αρχαία και βυζαντινά και τα ονόματά τους ήταν αρχαία. Μιλτιάδης, Δυσσέας, Όμηρος, Πάτροκλος, Σίδωρος. Και παλιά χριστιανικά Ακίντυνος, Νικάνορας, Δούκας, Ρήγας. Και τα γυναικεία Ασπασώ, Πολυξένη, Θεώνη, Φεβρωνία, Υπαπαντή, Χρυσάνθη, Θεοπίστη…».
Αλλά η Μικρά Ασία ήταν και ο χώρος όπου άνθησε ο Χριστιανισμός. Να θυμηθούμε λοιπόν πως στην Αποκάλυψή του ο Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος (95 μ.Χ.) απευθύνεται στις επτά Εκκλησίες της Μικράς Ασίας. Στις Εκκλησίες της Εφέσου, της Σμύρνης, της Περγάμου, των Θυατείρων, των Σάρδων, της Φιλαδελφείας και της Λαοδικείας. Η Μικρά Ασία ήταν ο χώρος της Ακμής του Χριστιανισμού με τις περιοδείες του Αποστόλου Παύλου. Που τρεις από τις Επιστολές του απευθύνονται σε Μικρασιατικές Εκκλησίες. Όπως η προς Γαλάτας Επιστολή, η προς Εφεσσίους και η προς Κολασσαείς. Κι ας μην ξεχνάμε πως η Μικρά Ασία ποτίσθηκε με το αίμα χιλιάδων Αγίων Μαρτύρων, κυρίως στα πρώτα χριστιανικά χρόνια όταν έλαβαν χώρα οι φοβεροί, κατά των χριστιανών διωγμοί που εξαπέλυσε το ειδωλολατρικό Ρωμαϊκό Κράτος. Εκεί, ας πούμε, μαρτύρησαν ο Άγιος Γεώργιος, ο Άγιος Τρύφων, ο Άγιος Πολύκαρπος, ο Άγιος Κοδράτος, οι Άγιοι Κήρυκος και Ιουλίττα η μητέρα του , ο Άγιος Ιωάννης ο Ρώσος και άλλοι, ων ουκ έστιν αριθμός.
Στη Μικρά Ασία διαμορφώθηκε, εν πολλοίς, η Ορθόδοξη Παράδοση καθότι εκεί έλαμψαν οι Μεγάλοι Πατέρες της πίστεώς μας, της Καππαδοκίας τα στηρίγματα, όπως ο Μέγας Βασίλειος, ο Γρηγόριος Νύσσης, ο Γρηγόριος ο Θεολόγος, ο Άγιος Αρσένιος από τα Φάρασα και πλείστοι άλλοι.
Αυτοί μάλιστα όρισαν τον νέο, τον γνήσιο τρόπο της χριστιανικής ζωής. Η Καππαδοκία, μπορούμε να πούμε, ήταν και είναι η Αγία Τράπεζα της Ορθόδοξης Πίστεώς μας. Ο Deschamps γράφει: «Οι Έλληνες της Μικράς Ασίας χτίσανε κοντά στο τζαμί και στο κονάκι τα δύο εθνικά τους φρούρια, την Εκκλησία και το Σχολείο…».
Γι’ αυτό και μέσα από τη Γη της Μικράς Ασίας αναδύεται, στους αιώνες των αιώνων, ο πολιτισμός και η Πίστη των κατοίκων της. Που, φεύγοντας από εκεί σαν πρόσφυγες, κουβάλησαν εδώ στην Μητροπολιτική Ελλάδα, συντελώντας αποφασιστικά στην πνευματική και πολιτιστική αναγέννησή της. Η Μικρά Ασία είναι ο παράδεισος που ο κάθε Έλληνας έχει χρέος να θυμάται…
Αλλά θα συνεχίσουμε το άλλο Σάββατο.
ΖΑΧ. Γ. ΖΑΧΟΣ
