Τέσσερις είναι οι περιοδείες που πραγματοποίησε, ανά τη σκλαβωμένη Ελλάδα, ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός. Στην πρώτη περιοδεία (1760-1761) περπάτησε τη Θράκη, τη Μακεδονία, τη Θεσσαλία και την Αιτωλία. Κατά τη δεύτερη περιοδεία (1762-1773) περπάτησε ξανά τη Θράκη και τη Μακεδονία, το Άγιο Όρος, τα νησιά Σκόπελο και Σκιάθο. Από εκεί πέρασε στη Θεσσαλία και από την Ελασσόνα πήγε στα Σέρβια, Κοζάνη, Σιάτιστα, Γρεβενά κι ύστερα βρέθηκε στην Ήπειρο. Κατέβηκε στη Στερεά Ελλάδα κι έφτασε τελικά στην Κεφαλληνία. Κατά την τρίτη και τέταρτη περιοδεία όργωσε κυριολεκτικά την Ελλάδα, από τα Δωδεκάνησα και την Κρήτη μέχρι τη Βόρειο Ήπειρο, όπου και μαρτύρησε.
Έχει σημασία να τονίσουμε πως για κάθε του περιοδεία φρόντιζε πάντοτε να παίρνει την ευλογία του Πατριάρχη όπως και την άδεια των τοπικών αρχών.
Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός χαρακτηρίζεται ως ο επιβλητικότερος αναγεννητής των τελευταίων χρόνων της τουρκοκρατίας. Είναι όντως ένας Προφήτης του Νέου Ελληνισμού. Διδάσκει, συνάμα, πως πρέπει να μιλάει ένας Ιεροκήρυκας. “Κάτω απ’ τον ίσκιο του Σταυρού, πάνω σ’ ένα σκαμνί, που σημαίνει τον τάφο”. Συμβουλεύει δε τον κόσμο πως πρέπει να αποφεύγει την ιεροκατηγορία. “Να προσέχετε αδελφοί μου. Οι κοσμικοί να μην κατηγορείτε τους παπάδες σας, να μην τους υβρίζετε, να μην τους παραμελείτε, διότι βάνετε φωτιά και καίεσθε. Διότι οι παπάδες είναι ανώτεροι και από τους αγγέλους και από τους βασιλείς. Εγώ, αδελφοί μου, η γνώμη μου έτσι μου λέει να κάμω, εάν απαντώ ένα παπά και ένα βασιλέα, με φαίνεται εύλογο τον παπά να βάλω να καθήση ψηλότερα από τον βασιλέα. Και εάν απαντήσω ένα παπά και έναν άγγελο, πρώτα θα χαιρετήσω τον παπά και έπειτα τον άγγελον… Εγώ δεν έχω καμμίαν κατηγορίαν να κάμω των παπάδων, διότι είναι παπάδες και έχουν τον Χριστόν οπού τους παιδεύει. Και ό,τι σφάλμα κάνουν οι παπάδες, έχει ο Χριστός μας ράβδον σιδηράν δι’ αυτούς…”.
Αλλά ο Άγιος Κοσμάς μας διδάσκει ακόμα πώς να χρησιμοποιούμε τα πλούτη μας. “Μας εχάρισεν ο Θεός τον πλούτον μας. Έχομεν χρέος να τρώγωμεν και να πίνομεν το αρκετόν μας, τα ρουχαλάκια μας, τα αρκετά, και τα επίλοιπα να τα εξοδιάζωμεν εις τους πτωχούς δια την ψυχήν μας. Και δεν μας έδωκεν ο Θεός τον πλούτον δια να πολυτρώγωμεν και να κάνωμεν πολύτιμα φορέματα και παλάτια υψηλά, να χορεύουν τα ποντίκια αύριον και οι πτωχοί να πεθαίνουν από την πείναν…”. Να λοιπόν και η κοινωνική διάσταση του κηρύγματος και των διδαχών του Αγ. Κοσμά του Αιτωλού, που σαφώς αντικατοπτρίζει την κοινωνική διάσταση του Ευαγγελίου όπου τονίζεται πως δύο είναι οι κυριότερες εντολές. Η αγάπη προς τον Θεό και η αγάπη προς τον πλησίον. Όποιος δε λέει πως αγαπάει τον Θεό ενώ δεν αγαπάει τον πλησίον του, τον άλλο άνθρωπο, τον οποιονδήποτε συνάνθρωπό του, αυτός είναι ψεύτης, κατά τον Αγ. Ιωάννη τον Ευαγγελιστή…
Μαζί με τις προφητείες του, ήταν και τα θαύματα που ο Αγ. Κοσμάς, χάριτι Θεού, επιτελούσε, ώστε έτσι να επισφαγίζεται η διδασκαλία του. Για τα θαύματά του όμως ο Άγιος μας μιλά με δέος, με επιφύλαξη και με μεγάλη ταπείνωση. Μιμείται έτσι τους Αγίους Αποστόλους, οι οποίοι, μετά την Ανάσταση του Χριστού, “εξελθόντες εκήρυξαν πανταχού, του Κυρίου συνεργούντος και τον λόγον βεβαιούντος δια των επακολουθούντων σημείων (θαυμάτων). (Μάρκ. 16, 20).
Από το βιβλίο του αείμνηστου Στέργιου Σάκκου, καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημόυ Θεσσαλονίκης, “Ο Απόστολος του Σκλαβωμένου Γένους”, αλιεύω μια επιστολή του Αγίου Κοσμά που απηύθυνε στον αδελφό του Χρύσανθο, που ήταν Ιερομόναχος και Σχολάρχης στη Νάξο, στην οποία ομολογεί ότι τις διδαχές του ακολουθούσαν σημεία, θαύματα:
“Πανοσιώτατε, αγαπητέ μοι αδελφέ κυρ Χρύσανθε, ασπαζόμενος προσκυνώ σε και παρακαλώ τον Άγιον Θεόν δια την ψυχικήν σου και σωματικήν υγείαν. Χάριτι Θεία, αδελφέ, υγιαίνω οπωσούν, ψυχικά δε Κύριος οίδε. Τα κατ’ εμέ δε και περί εμέ φαίνοντα πολλά και απίστευτα εις τους πολλούς και μήτε εγώ δύναμαι να τα καταλάβω. Τόσον δε μόνον λέγω σοι, δια να δοξάσης τον Κύριον και να χαρής, ότι γίνεται αρκετή μετάνοια εις τους αδελφούς. Έως τριάκοντα επαρχίας περιήλθον, δέκα σχολεία ελληνικά εποίησα, διακόσια δια κοινά γράμματα, του Κυρίου συνεργούντος και τον λόγον μου βεβαιούντος διά τινων επακολουθησάντων σημείων. Πλην δόξα τω λέγοντι, η γαρ δύναμίς μου εκ ασθενεία τελειούται. Περιέρχομαι δε κατά το παρόν την Παραμυθίαν και Μαργαρίτην, ελπίζω δε εις ολίγον καιρόν να σας απολαύσω, αν ο Θεός θέλη. Περιήλθον δε και την Πατρίδα και πάντες οι συγγενείς σέ προσκυνούσι και οι φίλοι.
Ασπάζομαί σε τον πανιερώτατον Δεσπότην και εύχομαι πάντας τους εν Χριστώ αδελφούς. Υγίαινε ψυχικά και σωματικά. αψοθ’ (1779) Μαρτίου β΄. Ο σός αδελφός, Κοσμάς Ιερομόναχος”.
Ουδέποτε ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στα θαύματά του, μήτε θέλησε τα θαύματά του να τα καταστήση κύριο έργο του. Από ταπεινοφροσύνη βέβαια, αλλά και για να μη σκιασθεί η ουσία της διδαχής του από την εντύπωση που πάντα ένα θαύμα προκαλεί.
Μάρτυρας των θαυμάτων του Αγ. Κοσμά έμεινε ο απλός λαός, που παρέδωσε από στόμα σε στόμα διηγήσεις που έγιναν θρύλοι και καταγράφτηκαν από βιογράφους του Πατροκοσμά. Έτσι αναφέρονται θεραπείες αρρώστων, αναπήρων, κωφών, παραλύτων, δαιμονισμένων όπως και τεκνοποίηση στείρων γυναικών. Θαύματα επίσης έγιναν και κατά την ταφή του Αγίου στο Κολικόντασι της μαρτυρικής και αιματοβαμένης Βορείου Ηπείρου. Ο Άγιος, πάντως προτρέπει: “Ό,τι θέλετε να ζητήσετε, από τον Θεόν να ζητάτε και όχι από άνθρωπον… Όσα είναι της Εκκλησίας είναι καλά και άγια… Όσα γίνονται έξω από την Εκκλησία είναι όλα του διαβόλου, που και αυτός κάνει πολλές φορές και θαύματα κατά φαντασίαν, δια να τον πιστεύετε. Να τα φεύγετε αυτά, διότι βάνετε φωτιές και καίγεσθε και σωματικά και ψυχικά…”.
Διδαχές βεβαίως πάντα επίκαιρες….
ΖΑΧ. Γ. ΖΑΧΟΣ
