«Όποιος ξεχνάει το παρελθόν είναι καταδικασμένος να το ξαναζήσει», τονίζει η Διδώ Σωτηρίου.
Μπορεί λοιπόν να πέρασαν 100 ολόκληρα χρόνια από την γενοκτονία της Μικράς Ασία, την καταστροφή της Σμύρνης, τον αφανισμό εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων. Ωστόσο, η Ελληνική Ψυχή δεν τους ξέχασε. Γι’ αυτό και ευλαβικά ανάβουμε το καντήλι, εις τιμήν και μνήμην όλων των σφαγιασθέντων αδελφών μας καθώς και των αγρίως, απ’ τις πατρογονικές τους εστίες, ξεριζωθέντων Ελλήνων.
Που ως πρόσφυγες πλέον, ήρθαν και εγκαταστάθηκαν στα όρια της μητροπολιτικής Ελλάδας, όπου και ξεκίνησαν εκ του μηδενός τις ζωές τους.
Η Βουλή των Ελλήνων πάντως το 1998, ψήφισε ομόφωνα την ανακήρυξη της 14ης Σεπτεμβρίου, οπότε και γιορτάζουμε την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού, ως ημέρας εθνικής μνήμης της γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας. Τον δε Δεκέμβριο του 2007, η Διεθνής Ένωση Μελετητών Γενοκτονιών αναγνώρισε επίσημα την γενοκτονία των Ελλήνων της Μικράς Ασίας όπως και των Αρμενίων, παρά τις σφοδρότατες αντιδράσεις της Τουρκίας.
Αβίαστα όμως προκύπτει το ερώτημα. Για την μεγαλύτερη, στην ιστορία του Ελληνικού Έθνους, καταστροφή, ωσάν την Μικρασιατική Καταστροφή, υπάρχουν υπεύθυνοι, υπάρχουν ένοχοι; Σαφώς ναι. Στεκόμενοι κατάματα απέναντι στην Αλήθεια της Ιστορίας δεν δυσκολευόμαστε, φαντάζομαι, να πούμε πως τότε, οι Σύμμαχοί μας, μήτε φίλοι, μήτε σύμμαχοι, αποδείχθηκαν. Η Ελλάδα χρησιμοποιήθηκε απ’ τους Συμμάχους ως μοχλός εκβιασμού του Κεμάλ για να αφήσει αυτός εκτός της Τουρκίας την πετρελαιοφόρο περιοχή της Μοσούλης, ώστε να την εκμεταλλευθούν οι Σύμμαχοι ολοκληρωτικά…
«Τί έχεις Γιάννη μου, τί είχα πάντα…». Ο Ελληνικός Στρατός αφέθηκε να προωθηθεί σχεδόν μέχρι την Άγκυρα. Έμεινε εκεί μέχρις ότου ο Κεμάλ να συμφωνήσει με τις τότε Μεγάλες Δυνάμεις, να περιορισθεί το νέο-τουρκικό κράτος εντός των ορίων του Ευφράτη Ποταμού.
Αποδείχθηκε δε τεράστιο στρατιωτικό σφάλμα η προέλαση του Ελληνικού Στρατού σε τόσο μεγάλο βάθος, στην ενδοχώρα της Τουρκίας, όταν μάλιστα οι δυνατότητες ανεφοδιασμού ήταν πολύ περιορισμένες. Συνάμα ήταν, καθώς ο χρόνος περνούσε, εξαντλημένα τα ψυχικά αποθέματα των μαχόμενων Ελλήνων Στρατιωτών, που ταλαιπωρημένοι και βασανισμένοι επιθυμούσαν να επιστρέψουν στα σπίτια τους, στην Πατρίδα… «Οίκαδε»… Αντ’ αυτού βεβαίως, έπεσαν οι περισσότεροι θύματα του απύθμενου μίσους και της ανθελληνικής μανίας των ορδών του Κεμάλ…
Στους Συμμάχους συνεπώς αντιστοιχεί τεράστιο μερίδιο ευθύνης για την στην Μικρά Ασία συντελεσθείσα, κατά της Ελλάδος, καταστροφή. Και οι Έλληνες όμως μεταξύ τους δεν στάθηκαν σύμμαχοι. Δεν στάθηκαν φίλοι. Ανάμεσα στο τότε πολιτικό και πολιτειακό σύστημα της Ελλάδας είχε εκδηλωθεί τέτοιος οδυνηρός διχασμός που έκοψε την χώρα κυριολεκτικά στα δύο. Ο Ελληνικός Λαός είχε χωρισθεί σε δύο μεγάλες παρατάξεις μεταξύ των οποίων κυριαρχούσε ένα αβυσσαλέο, αδυσώπητο, αδελφοκτόνο μίσος. Ο εθνικός διχασμός λοιπόν και η κομματική εμπάθεια, οδήγησαν την Ελλάδα στην Μικρά Ασία εντελώς διχασμένη, χωρίς ενιαία γραμμή, χωρίς έναν και κύριο στόχο…
Ναι.. Φταίνε οι άλλοι, οι Σύμμαχοι… Φταίμε όμως κι εμείς. Φταίει η διχόνοια η δολερή που την έχουμε στο αίμα μας, στο DNA μας, μη θέλοντας από αυτήν να απαλλαγούμε και να θεραπευτούμε…
Επί τέλους δε ας διδαχθούμε… Τα κράτη δεν έχουν φίλους. Έχουν μόνο συμφέροντα. Ό,τι πάντα, συνεπώς και σήμερα, ισχύει… Ας μην το ξεχνάμε…
Πλανάται όμως κι ένα άλλο ερώτημα. Υπό συνθήκες διχασμού και πλημμελούς, ενδεχομένως, απ’ την πλευρά μας προετοιμασίας, έπρεπε το 1919 να εκδηλωθεί, πάντα με την συνέργεια των Συμμάχων, η εκ μέρους τη Ελλάδας Μικρασιατική Εκστρατεία; Υποθετική βεβαίως η ερώτηση μαζί δε και ρητορική. Η Ιστορία γράφεται με τα γεγονότα… Εν προκειμένω αυτά είναι για μας τραγικά και ανεπανόρθωτα… Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, ο Ελληνικός Κόσμος για πρώτη φορά περιορίστηκε στα ασφυκτικά όρια της Ελλάδας, στον νότο των Βαλκανίων και στην Κύπρο…
Μετά από 2500 χρόνια ξεριζώθηκαν οι Έλληνες από την Μικρά Ασία. Αμέτρητες ανθρώπινες ζωές χάθηκαν στον πόλεμο. Ο τουρκικός εθνικιστικός φανατισμός διέπραξε φοβερά εγκλήματα σε βάρος αθώων και αδύναμων υπάρξεων… Οι δε πρόσφυγες, οι οποίοι διώχθηκαν απ’ την Μικρά Ασία ως Έλληνες ενώ έγιναν στην Ελλάδα δεκτοί ως Τούρκοι, αναδημιουργήθηκαν έστω κι αν θρηνούσαν για τους δικούς τους που χάθηκαν στον πόλεμο, στα τάγματα εργασίας, στην εξορία και στις πάμπολλες δυσκολίες της προσφυγιάς…Ύψωσαν, οι πρόσφυγες, «με χαμόγελο την όψη τη φθαρμένη» και πρόσφεραν, εδώ στην Ελλάδα, νέα ζωή.
Οι περισσότεροι ήταν άνθρωποι ευκατάστατοι, με παιδεία και γνώση, κι έδωσαν ώθηση σε πολλούς τομείς. Τόσο η οικονομική όσο και η πνευματική ζωή τονώθηκε, δια των προσφύγων, εδώ στην Ελλάδα.
«Πόσο ακριβά πληρώνεται τ’ άνθισμα των Πατρίδων, του Μάη κι Απρίλη των εθνών ο ξαναγεννημός!», μας λέει ο Κωστής Παλαμάς. Ο δε Θεόδωρος Ξύδης θα γράψει: «Πρόσφυγας ο καημός κρατάει της μνήμης τα θυμιατήρια. Μαζί με της μοίρας τον ανείπωτο ξεριζωμό ταξίδεψε η καρδιά της Μικρασίας σταυρωμένη…».
Συνοψίζοντας αυτήν την αναφορά μας στην Μικρασιατική Καταστροφή, πρέπει, προβληματιζόμενοι, να επισημάνουμε ότι τα τουρκικά σχέδια για την εθνοκάθαρση του Ελληνισμού δεν σταμάτησαν το 1922. Συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Να θυμηθούμε το ανθελληνικό πογκρόμ του Σεπτεμβρίου 1955 στην Κωνσταντινούπολη όπου έχουν απομείνει περί τους 2000 Ρωμιούς, σε αντίθεση με την μουσουλμανική κοινότητα της Θράκης που ακμάζει πληθυσμιακά.
Οι πολιτικές αυτές του τουρκικού κράτους συνεχίστηκαν με την εισβολή του 1974 και την εθνοκάθαρση του Ελληνισμού της Βόρειας Κύπρου. Το τουρκικό καθεστώς εντελώς αποθρασυμμένο από την ανοχή της διεθνούς κοινότητας, προαναγγέλλει ανοιχτά ότι προτίθεται να επαναλάβει τα εγκλήματα του παρελθόντος με εισβολή νύχτα ή και μέρα – γιατί όχι; – στα νησιά του Αιγαίου…
Η τραγωδία της Μικράς Ασίας επομένως, ας λειτουργήσει αφυπνιστικά για την εθνική συνείδησή μας. Κι ας μας εμπνεύσει ενότητα. Κι εμείς, μαζί με τον Γεώργιο Σεφέρη, ας προσευχόμαστε:
«Κύριε, βοήθα να θυμόμαστε πώς έγινε τούτο το φονικό.
Την αρπαγή, το δόλο, την ιδιοτέλεια, το στέγνωμα της αγάπης,
Κύριε, βοήθα να τα ξεριζώσουμε»…. Είθε…
ΖΑΧ. Γ. ΖΑΧΟΣ
