Κείμενα μαθητών/τριών του 9ου Γυμνασίου Τρικάλων ως εκπαιδευτικό υλικό που προέκυψε από τη διδασκαλία του μαθήματος της Βυζαντινής & Μεσαιωνικής Ιστορίας της β’ Γυμνασίου με θέμα: «Να γράψετε τις απόψεις σας για την σημασία του μαθήματος της Βυζαντινής Ιστορίας και να προβείτε σε εκτιμήσεις από την επαφή και την συνεννόηση που είχατε με την καθηγήτριά σας».
Σχολικό Έτος 2023-24
Υπεύθυνη-διδάσκουσα καθηγήτρια:
Ηλιάδη Αμαλία, φιλόλογος-ιστορικός (ΠΕ02), Δ/ντρια 9ου Γυμνασίου Τρικάλων
Εισήγηση διδάσκουσας-εισαγωγή:
Κάνοντας μια ειλικρινή τοποθέτηση στους μαθητές μου για το μάθημα τηςΙστορίας στην αρχή του Σχολικού Έτους , τους εξέφρασα το «παράπονο» και τη βεβαιότητα πως,ενδεχομένως, δεν θα θυμούνται, αργότερα στο πέρασμα του χρόνου,στοιχειώδη δεδομένα, όπως τη διαίρεση της Ιστορίας σε χρονικές και θεματικές περιόδους, καιτους ρώτησα στη συνέχεια να μου πουν τι νιώθουν για την Ιστορία ως
μάθημα, για την διδάσκουσα καθηγήτρια και για τις μεθόδους της. Οι προφορικές και γραπτές απαντήσεις τους στο κεντρικό μου ζητούμενο που ήταν η αυθόρμητη κατάθεση απόψεων, εντυπώσεων και προσδοκιών εκ μέρους τους, για το μάθημα της Ιστορίας, και δη, της Βυζαντινής-Μεσαιωνικής της β΄ Γυμνασίου, με ικανοποίησαν και επιβεβαίωσαν την βασική μου θεωρητική θέση: ότισκοπός του μαθήματος είναι η ιστορικο-φιλοσοφική κατανόηση του ζητήματος της διδασκαλίας της Ιστορίας, και όχι κατ’ αρχήν η πρόταση μιας ειδικής διδακτικής της Ιστορίας.
«Μικρό Ιστορικό σημείωμα περί βυζαντινής Ιστορίας και Κοινωνίας»
Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογος-ιστορικός, Δ/ντρια 9ου Γυμνασίου Τρικάλων.
Η Μνημοσύνη είναι προγεννήτορας όλων των τεχνών και των
επιστημών, μεταξύ των οποίων και της ιστορίας η Κλειώ ήταν μία από τις θυγατέρες της. Η επιστήμη της θύμησης, η μνημονική, που αποδίδεται στον Σιμωνίδη τον Κείο, αποτέλεσε τη βάση της μαθησιακής διαδικασίας.
Η μνήμη για τους αρχαίους Έλληνες αποτελούσε, εξάλλου, προϋπόθεση της σκέψης. Αυτή τη βασική ιδέα παρέλαβαν οι Βυζαντινοί από τους αρχαίους Έλληνες ως άξιοι επίγονοί τους και με γνώμονα την τεράστια αξία της καταγραφής για την πρόοδο και την επιβίωση της κοινωνίας τους, κατέλιπαν σε μας πληθώρα γραπτών πηγών: χρονογραφίες, ιστορίες,αφηγήσεις, βίους αγίων. Εξάλλου, γενικά μιλώντας, όλοι οι βυζαντινοί είχαν ιδιαίτερη εκτίμηση και σεβασμό προς την εκπαίδευση. Τη θεωρούσαν ως το πρώτο από τα αγαθά που μπορούσαν να κατέχουν και το οποίο δε θα τους «πρόδιδε» ποτέ. Γι’ αυτό οι πατέρες φρόντιζαν για την εκπαίδευση των παιδιών τους.
Τα παιδιά, μετά από τα έξι ή επτά τους χρόνια πήγαιναν στα σχολεία για να μάθουν τα πρώτα τους γράμματα που ονομάζονταν Προπαιδεία των μαθημάτων και πιο συχνά Ιερά Γράμματα, επειδή οι δάσκαλοι της στοιχειώδους εκπαίδευσης ήταν οι πιο πολλοί κληρικοί και μοναχοί και δίδασκαν το αλφάβητο, τον συλλαβισμό, την ανάγνωση και τη γραφή μέσα από εκκλησιαστικά, ως επί το πλείστον, κείμενα. Οι μαθητές διδάσκονταν, μ’ αυτή τη μεθοδολογία, στοιχεία γραμματικής, αριθμητική, αρχαία ιστορία,μυθολογία, ωδική
και θρησκευτικά. Εκείνος που δίδασκε τα πρώτα στοιχεία καλούνταν στοιχευτής ή γραμματιστής κι εκείνος που δίδασκε αριθμητική, δηλαδή το «ψηφίζειν», λεγόταν ψηφιστής.
Για τον μελετητή μιας κοινωνίας, τωρινής ή παρελθούσας, η μνήμη αποτελεί εργαλείο και πεδίο έρευνας, μέσον δηλαδή, και στόχο της μελέτης του. Ακόμη και η ατομική μνήμη δεν είναι απλώς μια μνήμη προσωπική. Οι μνήμες που συγκροτούν την ταυτότητά μας και μας παρέχουν ένα πλαίσιο για τη σκέψη και τη δράση μας δεν είναι μονάχα δικές μας τις έχουμε μάθει, τις έχουμε «δανειστεί» και τις έχουμε, κατά κάποιον τρόπο, κληρονομήσει μέσα από τις οικογένειες, τις κοινότητες και τις πολιτισμικές παραδόσεις μας.
Η ιστορία καθεαυτή αποτελεί προϊόν και πηγή κοινωνικής μνήμης. Η απόπειρα να ορίσουμε τον ρόλο της κοινωνικής μνήμης αναφορικά με την ανάπλαση του παρελθόντος και την κατανόησή του συνιστά μια επίπονη ενασχόληση.
Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία (330-1453) υπήρξε μία από τις πλέον μακραίωνες κρατικές δομές στην μέχρι τώρα ανθρώπινη καταγεγραμμένη
ιστορία επιβιώνοντας χάρη στον πολιτισμό που είχε αναπτύξει. Στο μεγαλύτερο μέρος της διαδρομής του το Βυζάντιο στηρίχθηκε σε ένα συγκεντρωτικό σύστημα εξουσίας στο οποίο ο αυτοκράτορας είχε τον πλήρη έλεγχο. Ήταν ένα σύστημα πανίσχυρης πολιτικής διακυβέρνησης το οποίο
μέχρι και τις αρχές του 11ου αιώνα ενεργούσε σε έναν «ενοποιημένο πολιτισμικά χώρο, με δημογραφική επάρκεια, ανεπτυγμένη οικονομία, υψηλού βαθμού κοινωνική και πολιτική οργάνωση και πολλούς εγγράμματους ανθρώπους». Τα Συναξάρια, τα Μαρτυρολόγια κι οι Βίοι της Πρώϊμης
Βυζαντινής περιόδου, μελετούμενοι ως ιστορικές πηγές, μας αποκαλύπτουν έναν εξαιρετικά μεγάλο πλούτο παντοειδών πληροφοριών ως προς τα ιστορικά γεγονότα (πολιτικά, στρατιωτικά, κοινωνικά), ως προς τις αντιλήψεις, στάσεις, αξίες της κοινωνίας της υπό μελέτης περιόδου (Πρωτοβυζαντινής), ως προς την κουλτούρα (πνευματική καλλιέργεια) των
συγγραφέων τους και του αναγνωστικού τους κοινού και, βέβαια, ως προς την, εν γένει, κοινωνική και οικονομική κατάσταση του βυζαντινού κράτους κατά την πρώϊμη περίοδο της ζωής του(3ος – 6ος αι. μ.Χ.).
Κυρίως όμως αποκαλύπτουν, με ενάργεια και αμεσότητα, τη διαπλοκή των κειμένων αυτών με στοιχεία λογοτεχνικής προφορικότητας και προφορικών «μυθικών» παραδόσεων, οι περισσότερες απ τις οποίες ανάγονται στην ελληνική αρχαιότητα. Το γεγονός αυτό αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα
πολιτιστική πρωτοτυπία η οποία ενοποιεί, συνδέοντάς τες με εσωτερικά λεπτά νήματα, τις δυο ομόρριζες συνιστώσες της λογοτεχνικής δημιουργίας: την προφορική λογοτεχνική παράδοση και την αντίστοιχη γραπτή. Ακόμη ενοποιεί και συνδέει με άρρηκτους δεσμούς την αρχαία ελληνική λαϊκή και λόγια σκέψη και φιλοσοφία με την αντίστοιχη
βυζαντινή. https://en.calameo.com/books/0046253963477157827e8
Στο σημείο αυτό είναι υποχρεωμένος κανείς να ρωτήσει: Πώς ζούσαν οι Βυζαντινοί; Ήταν η ερώτηση, στην οποία ο R. Byron ζήτησε να απαντήσει στο νεανικό του έργο «Το Βυζαντινό Επίτευγμα». Ένα κεφάλαιό του το τιτλοφόρησε «Η χαρούμενη ζωή». Αυτό είναι μια σοβαρή παραποίηση. Όσο περισσότερο κανείς μελετά τη ζωή του Βυζαντίου, τόσο κατανοεί το βάρος των φροντίδων, που το τυραννούσαν. Ο φόβος, που προκαλούσε ο άτεγκτος φοροεισπράκτορας, ο τρόμος, από την αυθαίρετη τυραννία του αρχηγού του κράτους, η αδυναμία του χωρικού, μπροστά στην άπληστη επιθυμία του δυνατού για αρπαγή της γης, η επαναλαμβανόμενη απειλή βαρβαρικής εισβολής καθιστούσαν τη ζωή μια επικίνδυνη υπόθεση. Και εναντίον των κινδύνων που την απειλούσαν, μόνο υπερφυσική βοήθεια -η βοήθεια του αγίου, του μάγου ή του αστρολόγου- μπορούσε να την σώσει.Και είναι τιμή του που ο βυζαντινός κόσμος έκανε συνείδησή του τη φιλανθρωπία και ζήτησε να ελαφρώσει τα βάρη της ζωής, θεμελιώνοντας νοσοκομεία για τους ασθενείς, τους λεπρούς και τους αδύνατους, κτίζοντας ξενοδοχεία για τους οδοιπόρους και τους ξένους, γηροκομεία για τους γέρους, οίκους μητρότητας για τις γυναίκες, καταφύγια για τα εγκαταλελειμμένα παιδιά και τους πτωχούς, ιδρύματα με γενναιοδωρία ενισχυόμενα οικονομικώς απότ ους ιδρυτές τους, οι οποίοι με γραπτούς κανονισμούς ρύθμιζαν με λεπτομέρειες τις κατευθύνσεις διοικήσεως αυτών των φιλανθρωπικών ιδρυμάτων. Πρέπει κανείς να στραφεί προς τη ζωή των αγίων και όχι προς τους αυλικούς ιστορικούς, αν θα ήθελε να περιγράψει τις συνθήκες ζωής του Βυζαντίου.Και επειδή η ζωή ήταν ανασφαλής και επικίνδυνη, εύκολα αναπτύσσονταν καχυποψίες και εκρήξεις βίας και η σκληρότητα ήταν η φυσική συνέπεια. Η Ευρώπη του αιώνα μας θα έπρεπε να κάνει ευκολότερη την κατανόηση των βασάνων του βυζαντινού κόσμου. Δεν θα αντιληφθούμε ποτέ σ’ όλη την έκταση το μέγεθος των αυτοκρατορικών επιτευγμάτων, αν δεν έχουμε μάθει σε ορισμένο βαθμό την τιμή, με την οποία αυτά τα επιτεύγματα πραγματοποιούνταν.
Οι μαθητές/τριες προβληματίστηκαν, αναρωτήθηκαν, συζήτησαν,
εκφράστηκαν, αντάλλαξαν απόψεις και θέσεις με το ακόλουθο θέμα: «Να γράψετε τις απόψεις σας για την σημασία του μαθήματος της Βυζαντινής Ιστορίας και να προβείτε σε εκτιμήσεις από την επαφή και την συνεννόηση που είχατε με την εν λόγω καθηγήτρια».
Στη συνέχεια, διατύπωσαν και κατέγραψαν ελεύθερα τις απόψεις τους, από τις οποίες σταχυολογώ τα παρακάτω αποσπάσματα λόγου:
«Ένα από τα σημαντικότερα μαθήματα που διδάσκονται στην Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση είναι η Βυζαντινή Ιστορία. Το μάθημα αυτό θα μας διδάξει την πορεία της μετατροπής του Ρωμαϊκού σε Βυζαντινό κράτος, την ίδρυση και την τελική άλωση της Κωνσταντινούπολης και αρκετά άλλα γεγονότα που σίγουρα θα κάνουν αυτό το μάθημα ιδιαίτερα σημαντικό. Επίσης, θα αντλήσουμε πληροφορίες για τις συνήθειες και τις ζωές των ανθρώπων που ζούσαν στην Βυζαντινή αυτοκρατορία. Θα μάθουμε τα σπουδαία επιτεύγματα των προγόνων μας και θα παραδειγματιστούμε από αυτά.
Οι πρώτες εντυπώσεις από την καθηγήτρια της Ιστορίας ήταν θετικές. Το μάθημα εκτυλίχτηκε με ήρεμο τρόπο. Όσα ειπώθηκαν ήταν σαφή και κατανοητά. Η καθηγήτρια, ανιστορώντας τα γεγονότα και τα όσα θα εξελιχτούν στο βιβλίο και σε συνδυασμό με ερωτήσεις που έκανε, μας προκάλεσε το ενδιαφέρον και έδειξε ότι χρήζει ιδιαίτερης προσοχής και σημασίας το βιβλίο αυτό. Είναι ευνόητο ότι την φετινή χρονιά η Ιστορία έχει να μας διδάξει πολλά».
Κουτσαλάρας Χρυσοβαλάντης, μαθητής τμήματος Β1, 9ου Γυμνασίου Τρικάλων
«Στο σχολείο μας φέτος έγινε μια μεγάλη αλλαγή: ορίστηκε από διευθυντής διευθύντρια, η οποία ονομάζεται Ηλιάδη Αμαλία. Πιστεύω πως είναι πολύ καλή και θα βάλει σε τάξη το σχολείο μας. Φαίνεται πως θα έχουμε μια πολύ καλή συνεργασία. Επίσης, είναι φιλόλογος και συγκεκριμένα διδάσκει το μάθημα της Ιστορίας».
Πανταζής Αθανάσιος, μαθητής τμήματος Β3, 9ου Γυμνασίου Τρικάλων
«Η λέξη Ιστορία προέρχεται από το αρχαίο ρήμα «οίδα» που σημαίνει «γνωρίζω». Άρα, Ιστορία σημαίνει γνώση. Όσο καλύτερα γνωρίζει κάποιος το παρελθόν, τόσο καλύτερα βλέπει το μέλλον του και δεν επαναλαμβάνει τα λάθη του.
Ειδικά η Βυζαντινή Ιστορία έχει να μας εξιστορήσει μια ποικιλία γεγονότων, τα οποία ξεκινούν από την Ίδρυση της Κωνσταντινούπολης (324 μ.Χ.) και φτάνοντας μέχρι την άλωση της από τους Οθωμανούς (1453 μ.Χ.) Θα διδαχτούμε την κοινωνική οργάνωση, την οικονομία, τον πολιτισμό και τις τέχνες του Βυζαντίου, που επηρέασαν την εξέλιξη του βυζαντινού πολιτισμού. Στον αυτοκρατορικό θρόνο κάθισαν λαμπροί αυτοκράτορες, οι οποίοι κατατρόπωσαν αναρίθμητους εχθρούς. Έγιναν δολοφονίες, μάχες, πολιορκίες και δοκιμάστηκε η Χριστιανική Θρησκεία. Επίσης, θα μάθουμε γιατί χωρίστηκε η Ορθόδοξη Ανατολική Εκκλησία με την Καθολική, Δυτική Εκκλησία, αλλά και πως προέκυψαν αρκετές εκφράσεις που χρησιμοποιούμε μέχρι και σήμερα. Για όλους αυτούς τους λόγους αξίζει να μελετήσουμε την Βυζαντινή Ιστορία».
Γιαννάκος Νικόλαος, μαθητής τμήματος Β1, 9ου Γυμνασίου Τρικάλων
«Η πρώτη μου εντύπωση από το μάθημα της Ιστορίας με την νέα Διευθύντρια του σχολείου μας ήταν πολύ καλή. Η κυρία είναι ευγενική και συνεργάσιμη. Η Ιστορία ως μάθημα μου αρέσει και φέτος νομίζω πως θα μάθουμε περισσότερα πράγματα».
Χαλου Βασιλική, μαθήτρια τμήματος Β3, 9ου Γυμνασίου Τρικάλων
«Η πρώτη συνάντηση με την καθηγήτρια της Ιστορίας ήταν στον αγιασμό του σχολείου. Είναι η νέα μας διευθύντρια. Ευγενική, καλοσυνάτη, αυστηρή αλλά δίκαια. Έδωσε οδηγίες και κανόνες για τη σωστή λειτουργία του σχολείου και της τάξης, κι αυτό μου άρεσε. Όσο για το μάθημα, είναι ενδιαφέρον αλλά πολύ δύσκολο. Το ξέρω από τον αδερφό μου που πιέστηκε πολύ. Ελπίζω να είναι μια καλή σχολική χρονιά».
Σκανδάλης Σωτήριος, μαθητής τμήματος Β3, 9ου Γυμνασίου Τρικάλων
«Η Ιστορία είναι ένα από τα σημαντικότερα μαθήματα που διδάσκονται στα σχολεία. Και ειδικότερα η Βυζαντινή, που μαθαίνουμε για την Κωνσταντινούπολη που είναι σταθμός στην Ιστορία με το σημαντικότερο μνημείο, την Αγία Σοφία. Επίσης, μαθαίνουμε για τον Ιουστινιανό, που είναι ένας από τους σημαντικότερους ηγέτες και ο ιδρυτής του ναού της Αγίας Σοφίας. Είναι πολύ σημαντικό να διδασκόμαστε την Ιστορία για να έχουμε επαφή με τις ρίζες μας, να μαθαίνουμε πράγματα για τους προγόνους μας, γιατί η Ιστορία συνδέει το χθες με το σήμερα. Επίσης, θεωρώ ότι θα έχουμε μια πολύ καλή συνεννόηση με την εν λόγω καθηγήτρια, διότι από το λίγο που την γνωρίσαμε, μου φάνηκε πολύ θετικός άνθρωπος και μας εξηγεί πολύ περιληπτικά και άμεσα τα πράγματα και το κάθε θέμα που προκύπτει».
Αρκουμάνη Βασιλική, μαθήτρια τμήματος Β1, 9ου Γυμνασίου Τρικάλων
«Να γράψετε τις απόψεις σας για την σημασία του μαθήματος της Βυζαντινής Ιστορίας και να προβείτε σε εκτιμήσεις από την επαφή και την συνεννόηση που είχατε με την εν λόγω καθηγήτρια»
«Φέτος πιστεύω ότι μέσα από την Βυζαντινή Ιστορία θα μάθουμε πολλά ενδιαφέροντα πράγματα, όπως για κράτη, λαούς, πολιτισμούς, ανθρώπους και για θρησκείες, για την οικονομία και για τις Σταυροφορίες. Με την βοήθεια και την εμπειρία της καθηγήτριάς μας το μάθημα θα γίνει πιο εύκολο για να το κατανοήσουμε καλύτερα».
Βράκα Αναστασία, μαθήτρια τμήματος Β1, 9ου Γυμνασίου Τρικάλων
« Δεν θα μπορούσε κανείς να αμφισβητήσει την σημασία του μαθήματος της Βυζαντινής Ιστορίας καθώς μας βοηθά ακόμη και σήμερα να διαπιστώσουμε την μεγάλη πολιτική και πολιτιστική επιρροή που άσκησε το Βυζάντιο, τόσο στον Ελλαδικό, όσο και στον παγκόσμιο χώρο. Μέσω του συγκεκριμένου μαθήματος μας δίνεται η ευκαιρία να κατανοήσουμε πως η Βυζαντινή αυτοκρατορία υπήρξε, ίσως, το πλέον οργανωμένο μεσαιωνικό κράτος με μέση, ανώτερη και ανώτατη παιδεία, με κρατικό μηχανισμό, οικονομική , πολιτική -κοινωνική πρόνοια, γράμματα και Τέχνες. Τέλος, από ότι έχω διαβάσει, η βυζαντινή περίοδος είναι ο συνδετικός κρίκος μεταξύ της Ελληνικής Αρχαιότητας και της νεότερης εποχής και στο Βυζάντιο βρίσκονται οι ρίζες του νεότερου Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας. Για όλους αυτούς τους λόγους πιστεύω ότι η διδασκαλία του μαθήματος της Ιστορίας της συγκεκριμένης χρονικής περιόδου θα έχει μεγάλο ενδιαφέρον».
Λάππας Αλέξανδρος, μαθητής τμήματος Β3, 9ου Γυμνασίου Τρικάλων
«Όταν τα αρχαία κείμενα δημοσιεύτηκαν από τους Γάλλους, αυτοί έδωσαν το όνομα στο Βυζάντιο. Η πόλη χτίστηκε πάνω στα ερείπια της αρχαίας πόλης του Βυζαντίου (από τον 8ο ως τον 6ο αι. π.Χ.) και ονομάστηκε Κωνσταντινούπολη.
Η καθηγήτρια που θα μας διδάσκει Ιστορία αυτή τη χρονιά είναι η κ. Διευθύντρια Αμαλία Ηλιάδη. Στην γνωριμία μας, προσπάθησε να μας προκαλέσει ενδιαφέρον για την φετινή Ιστορία. Φαίνεται πως θα έχουμε μια καθηγήτρια η οποία δεν θέλει να μαθαίνουμε απ’ έξω το μάθημα αλλά να συγκρατούμε σημαντικές πληροφορίες που θα χρειαστούμε στη ζωή μας ως βάση πληροφοριών για την Ιστορία μας. Ελπίζω να έχουμε καλή συνεργασία ώστε να κυλήσει ομαλά η σχολική χρονιά!».
Κώτη Εβελίνα, μαθήτρια τμήματος Β1, 9ου Γυμνασίου Τρικάλων
Η συνέχεια στο: https://www.calameo.com/books/0046253960aca7686bdfb
