Αριστοτέλης: Γιατί πρέπει να διδάσκεται η μουσική στην εκπαίδευση;

Ο ελεύθερος χρόνος και η ορθή διαχείρισή του απασχόλησαν την Αριστοτελική σκέψη, καθώς αποτελούν μέρος της ευδαιμονίας. Ωστόσο, οι απόψεις περί ελεύθερου χρόνου δεν απαντώνται σε κάποιο ηθικό έργο του φιλοσόφου, όπως θα περίμενε κάποιος, αλλά στα Πολιτικά του. Σκοπός της ζωής αναντίλεκτα είναι η ευδαιμονία και αυτή συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με το πολίτευμα:

Ο άνθρωπος, ειδικά ο πολυάσχολος φιλοσοφικός νους που διάγει τον ιδανικό θεωρητικό βίο, έχει ανάγκη από ξεκούραση, ανάπαυλα (σχολὴν). Στο 8ο βιβλίο των Πολιτικών έπειτα από το ιδανικό πολίτευμα ο συγγραφέας αναζητεί την άριστη εκπαίδευση, καθώς η αγωγή των νέων είναι εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση της διασφάλισής του. Είναι σαφές ότι για τον Αριστοτέλη η παιδεία οφείλει να είναι δημόσια και όχι ιδιωτική, καθώς οι στόχοι των δύο (πολιτείας-πολιτών) είναι κοινοί:

Ως εκ τούτου, ο Αριστοτέλης θα εξετάσει τα τέσσερα μαθήματα που διδάσκονταν παραδοσιακά στην εκπαίδευση των νέων. Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται να τα ερευνήσει όλα. Θα αφιερώσει σχεδόν ολόκληρο το όγδοο βιβλίο στο μάθημα της Μουσικής και στους σκοπούς της εκπαίδευσης που αυτό εξυπηρετεί. Λόγω του ότι το ξεχωριστό σύγγραμμα, με τον τίτλο Περί μουσικής, που αναφέρεται στον κατάλογο του Διογένη Λαέρτιου (Βίοι 5.26) έχει χαθεί, τελευταίο βιβλίο των Πολιτικών καθίσταται πολύτιμο για τις Αριστοτελικές απόψεις. Εδώ, κατά τη συνήθη του μέθοδο, θα θέσει ερωτήματα ώστε να οδηγήσει τη σκέψη των μαθητών του, σύμφωνα με το παράδειγμα της Σωκρατικής άγνοιας. Απορεί ο Αριστοτέλης:

Η διδασκαλία της μουσικής θα συμβάλλει στην ευδαιμονία των πολιτών. Γιατί όμως να διδάσκεται η μουσική; Δεν μπορεί κάποιος απλώς να την απολαμβάνει; Ποιος είναι ο στόχος του μαθήματος; Ο Αριστοτέλης έχει κατανοήσει τη δύναμη της μουσικής, την άμεση επίδρασή της στον ψυχισμό του ακροατή. Ταυτόχρονα, είναι ένα από τα πιο ευχάριστα πράγματα, προσφέρει ηδονή. Το να έχεις ελεύθερο χρόνο ενέχει «ηδονή και ευδαιμονία και μακάρια ζωή». Στην εργασία, εξηγεί ο Αριστοτέλης, μαθαίνουμε πράγματα για χάρη των άλλων, σε αντίθεση με τη σχόλη όπου μπορούμε να διδαχτούμε αποκλειστικά για τον εαυτό μας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι αρχαίοι την ενέταξαν στην εκπαίδευση:

Ο ελεύθερος χρόνος (σχολή) είναι προνόμιο των ελεύθερων ανθρώπων και χρέος της Αριστοτελικής ιδανικής πολιτείας είναι η διδασκαλία του μαθήματος της μουσικής ως αναγκαίου για την εκπαίδευση των νέων. Ο Αριστοτέλης δεν παύει να υπερασπίζεται τη μουσική και την αισθητική ηδονή που προσφέρει ως ωφέλιμη για τον ανθρώπινο βίο. Η ευδαιμονία μπορεί να μη βασίζεται στις πρόσκαιρες απολαύσεις και την περιστασιακή διασκέδαση, ωστόσο δεν μπορεί να αμφισβητηθεί το γεγονός ότι ο ελεύθερος χρόνος είναι απαραίτητος και ο τρόπος με τον οποίο κάποιος θα αναπαυτεί έπειτα από την εργασία είναι συνυφασμένος με την παιδεία του:

Η ανάπαυση μπορεί να είναι ευχάριστη και ταυτόχρονα ωφέλιμη, αν κανείς γνωρίζει πώς να περάσει τον ελεύθερό του χρόνο. Η διδασκαλία της μουσικής δεν έχει στόχο την εκμάθηση κάποιου μουσικού οργάνου, αλλά αφορά αποκλειστικά την αισθητική απόλαυση. Ως εκ τούτου, ο Αριστοτέλης θα προτείνει τη διδασκαλία των διαφορετικών μουσικών αρμονιών, μελωδιών και ρυθμών, προκειμένου οι νέοι να αναπτύξουν το αισθητικό κριτήριο που θα τους επιτρέψει να κρίνουν ορθά τη μουσική. Η μέγιστη απόλαυση του μουσικού ακούσματος προϋποθέτει ότι ο ακροατής είναι εξοικειωμένος με όλα τα είδη της μουσικής προκειμένου να επιλέξει το καλύτερο για τον ίδιο, σύμφωνα με το κριτήριο που έχει καλλιεργηθεί από νωρίς.  

Το ζην δεν είναι αρκετό για τον ελεύθερο άνθρωπο. Η ζωή προσφέρει πολλές ηδονές, αρκεί να μπορεί κανείς να τις διακρίνει ώστε να τις απολαμβάνει στο μέγιστο. Το ευ ζην όμως δεν είναι θέμα τύχης. Εντέλει, η ευδαιμονία διδάσκεται και μάλιστα είναι ευθύνη της ιδανικής Αριστοτελικής πολιτείας. Η μουσική χρειάζεται παιδεία. Το ίδιο και ο ελεύθερος χρόνος. Η διδασκαλία της μουσικής στην εκπαίδευση στο πρόσωπο του Αριστοτέλη βρίσκει τον πιο ένθερμο υποστηρικτή της.

.o-klooun.com