Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideriswordpress.com
Είμαι, πιστεύω, σκεπτόμενος άνθρωπος. Πολλοί σκέφτονται σαν εμένα στον τόπο μας. Θα ήθελα να απευθυνθώ σ΄ αυτούς που εκφράζουν δημόσια τις απόψεις τους. Διαβάζω στις εφημερίδες άξιους αρθρογράφους που αναλύουν τα γεγονότα. Δεν εννοώ εκείνους τους “ντετέκτιβ” που αναζητούν πραγματικά ή φανταστικά σκάνδαλα, φασίστες ή εθνοπροδότες, ήρωες συνωμοσιών, αλλά αυτούς που ειλικρινώς αναλύουν και αναζητούν τις αιτίες των όσων συμβαίνουν γύρω μας. Συνήθως, ως πιο ειδικοί, τα αναλύουν πολύ καλύτερα από εμένα. Φυσικά τα πραγματικά γεγονότα έχουν πολλαπλές αιτίες και από αυτές αναδεικνύομε ο καθένας εκείνες στις οποίες μας οδηγεί η προκατάληψή μας. Όλοι έχομε προκαταλήψεις. Ωστόσο, παρακολουθώντας τις σκέψεις πολλών σχολιαστών ανακαλύπτομε τα κοινά που υπάρχουν σ΄ αυτούς. Και να κάποια. Η στάση των περισσοτέρων είναι αρνητική. Καταδικάζουν την υπάρχουσα κατάσταση, αλλά δεν προχωρούν να προτείνουν θετικά κάτι. Γιατί άραγε;
Τον καιρό της ΕΣΣΔ, διάβασα μια Ψυχολογία μεταφρασμένη από τα Ρωσικά. Αφιέρωνε μισή σελίδα στον Freud. Η συλλογιστική ήταν: Όλη η θεωρία της ψυχανάλυσης είναι ιδεαλιστική. Επομένως απορρίπτεται, έστω και αν έχει ευκαιριακές κλινικές επιτυχίες σε κάποιες νευρώσεις. Δεν επιδίωξα έκτοτε να διαβάσω άλλα κείμενα σαν κι αυτό. Αυτός είναι Τούρκος, επομένως είναι επικίνδυνος εχθρός. Αυτός είναι δεξιός (ή αριστερός), επομένως είναι φασίστας (ή εθνοπροδότης) και άρα απορρίπτονται οι θέσεις του. Ο συλλογισμός είναι ίδιος, με το συγγραφέα της Ψυχολογίας που είχα διαβάσει. Το συγκεκριμένο άτομο ανήκει σε μια κατηγορία που καταδικάζω, άρα καταδικάζω και το συγκεκριμένο. Διαβάζω ειδήσεις: “Συνελήφθη Νιγηριανός που λήστευε ηλικιωμένους”. Δηλαδή, δεν φταίει αυτός, φταίει που είναι Νιγηριανός, αλλοδαπός, και, επομένως, να διώξουμε όλους τους αλλοδαπούς. Τα εγκλήματα όμως γίνονται από συγκεκριμένους ανθρώπους, όχι από τις κοινότητες στις οποίες ανήκουν. “Οὐκ ἒνι Ἰουδαῖος οὐδἑ Ἓλλην, οὐκ ἒνι δοῦλος οὐδἑ ἐλεύθερος, οὐκ ἒνι ἂρσεν καὶ θῆλυ, πάντες γὰρ ὑμεῖς εἷς ἐστἑ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ“, γράφει ο Παύλος στους Γαλάτες. Εξαιρούνται βέβαια οι περιπτώσεις όπου οι πράξεις υπαγορεύονται από την ομάδα στην οποίαν είναι στρατευμένος ο καθένας, εκούσια ή ακούσια. Για τους φόνους που εκτελεί ο στρατιώτης, φταίει σαφώς το καθεστώς που τον υποχρεώνει να σκοτώνει. Δεν φταίει όμως η Νιγηρία που ένας πολίτης της λήστευε.
Οι εξουσίες που είναι, υποτίθεται, ανεξάρτητες, δεν είναι. Η κυβέρνηση αποτελείται από πρόσωπα που έχουν ψηφισθεί από τη βουλή και, επομένως, οι απόψεις βουλής και κυβέρνησης συμπίπτουν. Πώς θα ασκήσει κριτική η πλειοψηφία της βουλής στην κυβέρνηση που έχει εκλέξει η ίδια; Οι επικεφαλής της δικαιοσύνης έχουν διορισθεί από το Υπουργικό Συμβούλιο. Πώς θα κρίνει τη νομιμότητα της κυβέρνησης μια τέτοια δικαιοσύνη; Οι βουλευτές μας εκφράζουν τη βούληση όλου του έθνους. Για να γίνει κάποιος βουλευτής, πρέπει να χρισθεί υποψήφιος από ένα κόμμα και να ψηφισθεί. Επομένως, οφείλει πειθαρχία στο κόμμα του είτε είναι συνειδησιακά σύμφωνος είτε όχι. Και πρέπει να κάνει ό,τι του ζητούν οι ψηφοφόροι του και, προπάντων, εκείνοι που επηρεάζουν μαζικά ψήφους, οικονομικοί και επικοινωνιακοί παράγοντες, ακόμη και σε βάρος του συνόλου (πελατειακή σχέση). Ο εκλεγμένος βουλευτής είναι στρατευμένος.
Τοποθετημένοι σε μια παράταξη οι διανοητές τείνουν να κατηγορούν τους αντιπάλους για όσα δεινά συμβαίνουν στην πατρίδα μας. Άλλοτε, αναγνωρίζοντας ότι όλοι οι πολιτικοί τελικά κάνουν τα ίδια μόλις γίνουν εξουσία, μέμφονται το λαό που τους ψήφισε.
Κι όμως αυτοί οι διανοητές γνωρίζουν τη λύση. Μπορεί να μην εξασφαλίζει ευδαιμονία στον τόπο, αλλά χωρίς αυτήν, η επίτευξή ευδαιμονίας είναι αδύνατη. Όλοι, και οι διανοητές, γνωρίζουν τους αρχαίους προγόνους μας, περηφανεύονται γι΄ αυτούς, κι όμως τη λύση που είχαν εκείνοι βρει δεν την προτείνουν. Ήταν η δημοκρατία. Δημοκρατία σημαίνει ότι οι άρχοντες κληρώνονται, ενώ στην Ολιγαρχία εκλέγονται. “Λέγω δ΄ οἷον δοκεῖ δημοκρατικὸν μὲν εἶναι τὸ κληρωτὰς εἶναι τὰς ἀρχὰς, τὸ δ΄ αἱρετὰς ὀλιγαρχικὸν” (Αριστοτέλης). Η κλήρωση αφορά τους βουλευτές και (ποινικούς) δικαστές, όπου αρκεί η αρετή και ο κοινός νους που ισοκατανέμονται σε όλους ανεξάρτητα από καταγωγή, πλούτο, μόρφωση ή άλλο παράγοντα. Η εκτελεστική εξουσία (κυβέρνηση) όμως απαιτεί γνώσεις και εμπειρία, επομένως οι αντίστοιχοι άρχοντες πρέπει να διορίζονται εκλεγόμενοι από το λαό. Προφανώς, η κλήρωση δεν επιτρέπει ούτε εξάρτηση των εξουσιών ούτε πελατειακή σχέση. Γιατί όμως δεν την προτρέπουν οι διανοητές;
Οι διανοητές γνωρίζουν. Κι όμως σπάνια προχωρούν να προτείνουν τη δημοκρατία ως λύση για τα μειονεκτήματα του πολιτεύματός μας. Το τι είναι λάθος είναι παρόν και συγκεκριμένο. Το σωστό όμως έχει την αβεβαιότητα του μέλλοντος. Οι διανοητές οφείλουν να προβάλουν τις ποικίλες μορφές λύσης, να κάνουν τους αναγνώστες να σκεφθούν να ζυμώσουν μέσα τους τις ποικίλες όψεις των προβλημάτων.
Υπάρχουν συγχύσεις. Τόσο έχομε ποτιστεί με την αλληλεξάρτηση των εξουσιών, που αναρωτιόμαστε, μα είναι δυνατό να μας κυβερνούν τυχαίοι άνθρωποι; Μα η βουλή δεν κυβερνά. Νομοθετεί, με εισήγηση της κυβέρνησης και την ελέγχει. Μα είναι δυνατό να νομοθετούν αμόρφωτοι; Το επίπεδο μόρφωσης σε ένα κληρωμένο σώμα (βουλή) είναι στατιστικά ίδιο με του συνόλου (πολίτες). Επομένως κάθε κληρωμένος βουλευτής στατιστικά είναι ενδεχόμενο να έχει μειωμένη κρίση συγκριτικά με κάθε εκλεγμένο βουλευτή. Όμως ένα σύνολο ΔΕΝ αποτελεί απλώς το άθροισμα των μερών του. Κάθε σύνολο (π.χ. μια βουλή), είναι πιθανό να σφάλλει. Υπάρχουν δύο ειδών σφάλματα. Τα τυχαία είναι ανεξέλεγκτα και υποχρεωτικά στην κληρωμένη και στην εκλεγμένη βουλή. Κάθε μορφωμένος είναι βαθύς γνώστης ενός περιορισμένου πεδίου, ενώ σε όλα τα άλλα είναι εξίσου αδαής όσο και ο αμόρφωτος. Η μεγέθυνση του δείγματος μειώνει τα τυχαία σφάλματα. Η εκλεγμένη βουλή όμως έχει επιπλέον συστηματικό σφάλμα (προκατάληψη) για τους παραπάνω λόγους. Αποφασίζει μεροληπτικά υπέρ όσων επηρεάζουν τους εκλεγμένους βουλευτές. «Διὰ τοῦτο καὶ κρίνει ἂμεινον ὂχλος πολλὰ ἢ εἷς ὁστισοῦν» (Αριστοτέλης). Και: «…τὸ ἂδηλον εἶναι πολλάκις μυστηριῶδὲς τι προαίσθημα τῶν πολλῶν μᾶλλον ἢ ἐπιστημονική διάγνωσις τῶν ολίγων. Ὃθεν ὃλως ἂπορον δὲν εἶναι ὃτι τὸ πάλαι ὁ λαὸς ἀνεδείχθη σοφώτερος τῶν διδασκάλων αὐτοῦ» (Κ.Παπαρρηγόπουλος).
Η μετάβαση στη δημοκρατία είναι αναγκαία. Δύσκολη όμως. Θα συναντήσει σύσσωμη την αντίδραση των ολιγαρχών. Αυτή τη στιγμή συγκρούονται αλύπητα μεταξύ τους αριστερά με δεξιά κόμματα, με εξαίρεση νόμους που εξασφαλίζουν την εξουσία της ολιγαρχίας τους, όπως είναι η ασυλία και οι αμοιβές βουλευτών και υπουργών. Ψηφίζονται από όλους. Σκοπός των διανοητών όμως δεν είναι να κινήσουν επανάσταση. Ούτε στρατός είναι ούτε αστυνομία ούτε άλλη ισχύ έχουν. Είναι να διαφωτίσουν ευθαρσώς τον κόσμο. Και συ, σκεπτόμενε αναγνώστη, κρίνε. Αν συμφωνείς με όσα διάβασες, κοινοποίησέ τα.
