” Όλοι ζούμε κάτω από τον ίδιο ουρανό… αλλά δεν έχουμε τον ίδιο ορίζοντα.”
Konrad Adenauer
Η 3η Δεκεμβρίου έχει καθιερωθεί από τον ΟΗΕ το 1992 ως Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες για να θυμόμαστε πως πολλοί άνθρωποι κοντά μας ή λίγο πιο πέρα δυσκολεύονται στην καθημερινότητά τους να κάνουν πράγματα, τα οποία μας είναι δεδομένα και αυτονόητα.
Στους εκπαιδευτικούς, μας δίνεται η ευκαιρία να προσεγγίσουμε ένα πολύ ευαίσθητο θέμα και να βάλουμε τα θεμέλια στη σκέψη των μικρών μαθητών μας για τη διαφορετικότητα και τον σεβασμό στην ανθρώπινη ύπαρξη, να δώσουμε τα ερεθίσματα με εικόνες και σωστή πληροφόρηση, ώστε να κατανοήσουν τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν καθημερινά συνάνθρωποί μας με ειδικές ανάγκες ή αλλιώς με ειδικές ικανότητες. Στόχος μας η κινητοποίηση των αυριανών πολιτών υπέρ των δικαιωμάτων αξιοπρέπειας και ευημερίας των ατόμων με αναπηρία και η ένταξή τους σε κάθε πτυχή της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτιστικής ζωής βελτιώνοντας έτσι την ποιότητα της ζωής τους.
Το σχολείο μας δεν θα μπορούσε παρά να αξιοποιήσει την ευκαιρία του εορτασμού. Έτσι, οι μαθητές της Ε΄ τάξης του σχολείου μας υπό την οργάνωση του δασκάλου τους κ. Βασιλείου Γκρίμπα, μας παρουσίασαν με ευαισθησία και πολλή αγάπη ένα σχετικό αφιέρωμα, το οποίο μας συγκίνησε. Κορυφαία στιγμή αποτέλεσε η σύνδεση με το 1o Ειδικό Σχολείο Τρικάλων υπό τη Διεύθυνση της κας Αλέκας Κίτου. Η χαρά των παιδιών και των δύο σχολείων ήταν έκδηλη και δεσμευτήκαμε για μια ακόμη συνάντηση στο μέλλον.
Με αφορμή, λοιπόν, την 3η Δεκεμβρίου ας δούμε ποια είναι τα άτομα με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία τα άτομα με ειδικές ανάγκες είναι τα άτομα με σοβαρές δυσκολίες μάθησης και προβλήματα προσαρμογής εξαιτίας σωματικών, πνευματικών ψυχολογικών, συναισθηματικών αλλά και κοινωνικών προβλημάτων (Γεωργιάδη, Κουρκούτα, Καλύβα, 2000).
Κάνοντας μία σύντομη αναδρομή στο Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα ίσως κατανοήσουμε καλύτερα τις διαδρομές που χρειάστηκε να διανύσουν τα ΑΜΕΑ στο χώρο της Εκπαίδευσης έως σήμερα.
Το 1975 ψηφίστηκε η Συνταγματική κατοχύρωση των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες και η δεκαετία του 1980 θεωρείται σημαντική για την κατοχύρωση των δικαιωμάτων για ίσες ευκαιρίες στην εκπαίδευση, στην εργασία και στην κοινωνία. Ιδρύονται τα πρώτα δημόσια, ειδικά σχολεία και πραγματοποιείται εκπαίδευση δασκάλων, που τα επανδρώνουν εστιάζοντας στις ανάγκες του παιδιού. Εκπαιδεύονται παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, δυσλεξία, διάσπαση προσοχής και νοητική υστέρηση.
Ασφαλώς η εξειδίκευση εφοδιάζει τους εκπαιδευτικούς με τις παιδαγωγικές γνώσεις αλλά η αγάπη, η ευαισθησία, η διάθεση χρόνου και το αμέριστο ενδιαφέρον του εκπαιδευτικού είναι εκείνα τα συστατικά της σχέσης εκπαιδευτή – εκπαιδευόμενου, που θα φέρουν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Είναι απαραίτητη η δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης και ασφάλειας, ώστε ο μαθητής όντας συναισθηματικά πλήρης να κάνει τα επόμενα βήματα. Κάθε παιδί άλλωστε, σε οποιοδήποτε σχολικό τμήμα και αν βρίσκεται, χρειάζεται τα παραπάνω για να αναπτυχθεί και να εξελιχθεί. Αντίστοιχα, ο δάσκαλος θα βιώσει τη χαρά της προσφοράς, της αποτελεσματικότητας και θα εξελιχθεί ως εκπαιδευτικός και ευρύτερα ως άνθρωπος.
Συνεχίζοντας την αναδρομή μας μεταβαίνουμε στη δεκαετία του 1990, όπου προωθείται η ιδέα της ενσωμάτωσης και της συνεκπαίδευσης όλων των παιδιών σε μία κοινή τάξη και ιδρύονται τμήματα ένταξης, που θεωρούνται ως το πρώτο βήμα για την σχολική ενσωμάτωση. Η φιλοσοφία της συμμετοχικής εκπαίδευσης στηρίζεται στην παραδοχή πως κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό και τρόπο να μαθαίνει σε ένα μαθησιακό περιβάλλον σχεδιασμένο να εξυπηρετεί τις λειτουργικές του ανάγκες.
Σύμφωνα με το μοντέλο της ένταξης, οι μαθητές με ειδικές μαθησιακές ανάγκες παρακολουθούν το μάθημα στην τάξη αλλά κάποιες ώρες ενδέχεται να λάβουν εξειδικευμένη εκπαίδευση εκτός τμήματος. Βασική προϋπόθεση για την ομαλή εισαγωγή του τμήματος ένταξης στην πρακτική του σχολείου αποτελεί η διαμόρφωση σχετικής σχολικής κουλτούρας. Η ενημέρωση των μελών της σχολικής κοινότητας (μαθητές – εκπαιδευτικοί – γονείς) είναι ακέραιας σημασίας αναφορικά με το ρόλο και τους στόχους που τίθενται. Η συνεργασία με τους γονείς είναι εξίσου καθοριστική με την κατάρτιση του εκπαιδευτικού. Αναφορικά με την εποχή μας, πολλοί εκπαιδευτικοί έχουν λάβει την απαραίτητη εκπαίδευση, ώστε να στελεχώσουν τα τμήματα ένταξης. Στο σημείο αυτό δεν μπορούμε παρά να καταγράψουμε την καθυστέρηση , σε κάποιες περιπτώσεις, της ανταπόκρισης των αρμόδιων μηχανισμών στη σύσταση των τμημάτων ένταξης. Έτσι, υπάρχουν περιπτώσεις, που παιδιά έχοντας ανάλογη διάγνωση των κρατικών φορέων από την τρίτη τάξη του Δημοτικού, μεταβαίνουν στο Γυμνάσιο χωρίς να έχουν λάβει εκπαίδευση από δασκάλους Ειδικής Αγωγής, γεννώντας αισθήματα ματαίωσης και απογοήτευσης σε εκπαιδευτικούς και γονείς.
Ένας ακόμα τρόπος στήριξης των μαθητών με ειδικές ανάγκες στην κανονική τάξη είναι η παράλληλη στήριξη. Στην περίπτωση αυτή οι μαθητές δέχονται εξατομικευμένη βοήθεια από δάσκαλο, που υποστηρικτικά καθοδηγεί στις εργασίες. Την παράλληλη στήριξη λαμβάνουν μαθητές με σημαντικές μαθησιακές δυσκολίες.
Eνδιαφέρον θα είχε να φιλοξενήσουμε την άποψη του Bρετανού εκπαιδευτικού Chris Woodhead, ο οποίος ως αρχηγός επιθεωρητής των σχολείων της Αγγλίας, υποστηρίζει ότι τα καλά σχολεία είναι τα σχολεία χωρίς αποκλεισμούς. Οι ιδιαίτερες ανάγκες των παιδιών πρέπει να ικανοποιηθούν με δημοκρατικό τρόπο δημιουργώντας ένα περιβάλλον που θα δίνει την ευκαιρία σε κάθε παιδί με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες να αναπτύξει τις ιδιαιτερότητές του. Να καταστούν τα γενικά σχολεία, σχολεία όπου όλα τα παιδιά μπορούν να επιτύχουν(2006).
Καταγράφοντας τις σκέψεις μας θα σταθούμε σε μία άλλη σημαντική παράμετρο: Η εκπαίδευση είναι μία κοινωνική εμπειρία και για αυτό το λόγο, τα παιδιά πρέπει να πηγαίνουν στο σχολείο με τους φίλους τους. Η συνεργασία και αλληλεπίδραση μεταξύ των παιδιών είναι ιδιαίτερα σημαντική και τα σχολεία χωρίς αποκλεισμούς θα μπορούσαν να βοηθήσουν προς αυτή την κατεύθυνση.
Κατ’ ανάλογο ύφος ο καθηγητής της Ειδικής Παιδαγωγικής Σπυρίδων Σούλης(2002) γράφει: Αν ο 20ος αιώνας ορίζεται ως ο αιώνας της αναγνώρισης του δικαιώματος του κάθε παιδιού να εκπαιδευτεί, ο 21ος αιώνας χαρακτηρίζεται από την κατασκευή της δομής της ” Εκπαίδευσης για όλους” σε ένα” Σχολείο για όλους”. Σε ένα τέτοιο ” Σχολείο για όλους”, όλα τα παιδιά πρέπει να εκπαιδεύονται μαζί με τους συμμαθητές τους, ανεξάρτητα από οποιοδήποτε μαθησιακό πρόβλημα, ψυχική, σωματική ή άλλη αναπηρία.
Συμπερασματικά, όλοι μας και περισσότερο όσοι αποτελούμε κρίκο της Εκπαίδευσης, ας δούμε την Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες ως αφορμή για δράση. Πέρα από τις ευχές, ας δώσουμε απλόχερα το χαμόγελό μας και τη συνεργασία μας γιατί όλοι μας είμαστε μοναδικοί και γιατί η δύναμη βρίσκεται στις διαφορές, όχι στις… ομοιότητες.
Όλγα Ν. Καραμάνου
Διευθύντρια του Δημοτικού Σχολείου Γόμφων
