Δρ. Θεόδωρος Κ. Γκαλέας
Συνεχίζουμε την προσπάθεια να δημοσιεύσουμε τα βιογραφικά στοιχεία γιατρών που ξεχώρισαν για τη συμβολή τους, όχι μόνο στην εξύψωση του ηθικού κύρους της Ιατρικής, αλλά και στην ανάπτυξη της ιατρικής επιστήμης. Στόχος είναι, κυρίως, η παρουσίασή τους ως πρότυπα προς μίμηση, σε μια εποχή σύγχυσης και αμφισβήτησης των ιδεών, αλλά και η ενημέρωση των νεότερων συναδέλφων για τις προσωπικότητες που διαμόρφωσαν την ιατρική επιστήμη, τιμώντας το ιερό λειτούργημα που τους δόθηκε «άνωθεν». Στην περίπτωση του αρχιεπισκόπου Λουκά, του Αγίου Λουκά, έχουμε έναν ξεχωριστό γιατρό-μάρτυρα που σήκωσε τον σταυρό των σωματικών και ψυχικών βασανιστηρίων με αυταπάρνηση, ταπείνωση και υπομονή.
4. Αρχιεπίσκοπος Λουκάς Βόϊνο Γιασενέτσκι. Αρχιεπίσκοπος Συμφερουπόλεως Κριμαίας, ιατρός, καθηγητής χειρουργικής. Ένας Μεγάλος Άγιος.
Μόλις το 1999 και χάρις στην έκδοση του βιβλίου του Αρχιμανδρίτη Νεκταρίου Αντωνόπουλου, Ηγουμένου Ι.Μ. Σαγματά Θηβών «Αρχιεπίσκοπος Λουκάς – Ένας άγιος Ποιμένας και ιατρός χειρουργός» έγινε γνωστή στην Ελλάδα η προσωπικότητα και το έργο ενός Μεγάλου Ανθρώπου και Μεγάλου Επιστήμονα που έζησε και πρόσφερε τις υπηρεσίες του στην πρώην Σοβιετική Ένωση, όπου το αθεϊστικό καθεστώς είχε κηρύξει την Ορθόδοξη Εκκλησία σε απηνή διωγμό.
Ο αρχιεπίσκοπος Λουκάς, ο Άγιος Λουκάς, γεννήθηκε το 1877 στην Ουκρανία, στην πόλη Κέρτζ (το πανάρχαιο Ποντικάπαιο, αποικία των Μιλησίων) της Κριμαίας. Το κοσμικό του όνομα ήταν Βαλεντίν. Από μικρός είχε το ταλέντο αλλά και το πάθος για τη ζωγραφική. Ενώ φοιτούσε στο Γυμνάσιο, σπούδαζε παράλληλα στην ακαδημία Καλών Τεχνών του Κιέβου. Τελειώνοντας το Γυμνάσιο, αποφάσισε να φοιτήσει στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Αγίας Πετρούπολης. Την εποχή αυτή άρχισε να εκδηλώνεται έντονα η θρησκευτικότητά του και το έντονο ενδιαφέρον του για τον συνάνθρωπό του. Έτσι αποφάσισε να ασχοληθεί με την Ιατρική. Το 1898 γράφτηκε στην Ιατρική Σχολή του Κιέβου. Γρήγορα, το ενδιαφέρον του στράφηκε προς την ανατομία. Οι εξαιρετικές του ζωγραφικές ικανότητες, του επέτρεψαν να δημιουργήσει υπέροχες ανατομικές εικόνες που, ακόμη και σήμερα, διακρίνονται για την ακρίβεια και τη λεπτομέρεια στην απόδοση. Το 1903 αποφοιτά με άριστα.
Το 1904 ξεσπά ο ρωσο-ιαπωνικός πόλεμος, με ήττα της Ρωσίας και χιλιάδες νεκρούς και τραυματίες. Ο νεαρός γιατρός προσφέρει τις υπηρεσίες του ως εθελοντής με το τάγμα του Ερυθρού Σταυρού. Στην πόλη Τσιτά βαθιά στην Άπω Ανατολή εργάζεται στο στρατιωτικό νοσοκομείο με τις 200 κλίνες. Χειρουργεί ακατάπαυστα τραυματισμένους στρατιώτες με απίστευτη επιτυχία, χωρίς κάποιο λάθος ή ατύχημα. Εκεί νυμφεύεται τη νοσοκόμα Άννα Βασιλίγιεβα Λάνσκαγια με την οποία αποκτά τέσσερα παιδιά.
Από το 1905 έως το 1920 εξελίσσεται σε εξαίρετο χειρουργό και εξαίρετο ανατόμο. Υπηρετεί σε διάφορες πόλεις της πατρίδας του. Κάνει με δεξιοτεχνία εγχειρήσεις στην κύστη, τον εγκέφαλο, τα έντερα, το στομάχι, τα νεφρά, τη σπονδυλική στήλη, τις αρθρώσεις, τα νεύρα. Το 1917 με την έναρξη της Οκτωβριανής Επανάστασης βρίσκεται στην Τανσκένδη με την οικογένειά του. Η γυναίκα του έχει ήδη προσβληθεί από φυματίωση των πνευμόνων και αυτό αποτέλεσε την αρχή των ωδίνων. Στα 38 της χρόνια έφυγε από τη ζωή, αφήνοντας πίσω τον άντρα της και τα τέσσερα παιδιά της (12 ετών το μεγαλύτερο και 6 το μικρότερο). Το 1920 γίνεται καθηγητής ανατομικής και επεμβατικής χειρουργικής του Πανεπιστημίου της Τασκένδης.
Παρά τα άλλα προβλήματα που προκάλεσε η Οκτωβριανή Επανάσταση, σε ό,τι αφορά στον Βαλεντίν σημασία έχει αφενός η ίδρυση του πανεπιστημίου και της ιατρικής σχολής της Τασκένδης και αφετέρου η από έδρας διδασκαλία και οι χειρουργικές του επιδόσεις που εντυπωσίαζαν φοιτητές, συναδέλφους και ασθενείς. «Εξωτερικά ήρεμος», όταν παρέδιδε το μάθημα τραβούσε αμέσως την προσοχή του ακροατηρίου. Η εκπληκτική αίσθηση της αφής και το ταλέντο του ως ζωγράφου τον είχαν βοηθήσει πολύ στις επιτυχίες του.
Στο χειρουργείο του νοσοκομείου ο Βαλεντίν είχε κρεμασμένη σε εμφανή θέση την εικόνα της Παναγίας. Η Επιτροπή Ελέγχου του κόμματος έδωσε εντολή να την ξεκρεμάσουν. Ο καθηγητής αντέδρασε, αποχωρώντας από το νοσοκομείο. Δήλωσε πως θα επιστρέψει μόνον εάν ξανακρεμάσουν την εικόνα στο χειρουργείο. Την ώρα εκείνη κατέφθασε στο νοσοκομείο ένα επείγον περιστατικό. Η γυναίκα ενός κομματικού στελέχους έπρεπε να χειρουργηθεί αμέσως. Απαιτούσε δε αυτό να γίνει μόνο από τον καθηγητή Βαλεντίν. «Λυπάμαι πολύ, τους είπε, αλλά σύμφωνα με το πιστεύω μου δεν μπορώ να μπω στο χειρουργείο, αν πρώτα δεν κρεμάσουν την εικόνα στη θέση της. Πράγμα που έγινε και η ασθενής σώθηκε από τα χέρια του.
Το 1921 χειροτονείται ιερέας και τον Μάιο του 1923 επίσκοπος. Λίγο μετά, αρχίζει μια ατελείωτη και απίστευτη σειρά διωγμών, εξορίας, φυλακίσεων, βασανιστηρίων, που τα υπομένει με καρτερία και υπομονή. Συνολικά, επί έντεκα χρόνια, με διαστήματα πρόσκαιρης γαλήνης, ζει εξόριστος σε διάφορες πόλεις της Σιβηρίας, με αποκορύφωμα την εξορία του πέρα από τον Πολικό Κύκλο, στο χωριό Πλακίνο επί του Αρκτικού Ωκεανού. Όλο αυτό το διάστημα, ουδέποτε παρέκκλινε από τις αρχές και τα πιστεύω του ενώ συγχρόνως πρόσφερε τις ιατρικές του υπηρεσίες σε όλους όσοι τον πλησίαζαν. Τα παιδιά του βρέθηκαν υπό την κηδεμονία μιας αδελφής του νοσοκομείου, που ήταν πολύ ευσεβής, της Σοφίας Σεργκέγεβνα Βελέτσκαγια. Αυτή τους αφιέρωσε τη ζωή της. Πέθανε σε βαθιά γεράματα στο σπίτι του μικρότερου γιου του γιατρού.
Τον Ιούνιο του 1941 τα γερμανικά στρατεύματα του Χίτλερ έφτασαν μέχρι τα περίχωρα της Μόσχας. Η Ρωσία βάφτηκε με το αίμα χιλιάδων στρατιωτών και αμάχων. Ο εξόριστος και ταλαιπωρημένος επίσκοπος ξέχασε τι είχε υποστεί από τους κομματικούς και ζήτησε από τον πρόεδρο του Ανωτάτου Συμβουλίου να εγκρίνει τη διακοπή της εξορίας του και να του δοθεί η άδεια να πάει σε οποιοδήποτε νοσοκομείο της πρώτης γραμμής ή στα μετόπισθεν, ως ειδικός στη χειρουργική των πυογόνων λοιμώξεων. Διορίζεται αρχίατρος στο στρατιωτικό νοσοκομείο του Κρασνογιάρσκ και σύμβουλος όλων των στρατιωτικών νοσοκομείων της ευρύτερης περιοχής. Επί δύο χρόνια χειρουργεί τραυματίες που κατέφθαναν με τα τρένα από το μέτωπο. Οι κομματικοί βέβαια του φέρονται προσβλητικά και του απαγορεύουν να σιτίζεται στο εστιατόριο του νοσοκομείου θεωρώντας τον πολίτη β΄ κατηγορίας. Εκείνος φέρεται σα να μην ακούει και να μην καταλαβαίνει. Γράφει στο γιο του: «Αγάπησα το μαρτύριο, το οποίο τόσο παράξενα καθαρίζει την ψυχή». Ωστόσο, οι τραυματίες και το νοσηλευτικό προσωπικό τον σέβονται και τον αγαπούν. Οι νεότεροι γιατροί είχαν να διηγηθούν πολλές ενδιαφέρουσες περιπτώσεις θεραπείας ασθενών από τα χέρια του.
Ανέλπιστα, οι τοπικές αρχές άλλαξαν προς το καλύτερο τη συμπεριφορά τους προς τον επίσκοπο-γιατρό Λουκά. Γράφει ο π. Νεκτάριος: «Οι επιτυχείς εγχειρήσεις του, οι έρευνες και οι νέες επιστημονικές ανακαλύψεις του, οι διαλέξεις και οι ομιλίες του στα συνέδρια, ανέβασαν πολύ την εκτίμηση και του ιατρικού κόσμου απέναντί του». Συνέγραψε τριάντα συγγράμματα μεταξύ των οποίων είναι οι εργασίες για την «χειρουργική των πυογόνων λοιμώξεων» και το σύγγραμμα για τη «διαπύηση στα τραύματα των αρθρώσεων, από πυροβόλα όπλα» Το 1945 του απονέμεται το πρώτο βραβείο για την ηρωική του προσφορά στον Πόλεμο. Ήταν πρωτοπόρος στην εφαρμογή της τοπικής αναισθησίας. Το 1946 ο αρχιεπίσκοπος Λουκάς δέχεται τη μέγιστη τιμητική διάκριση για το τεράστιο έργο του. Του απονέμεται το βραβείο Στάλιν, το μεγαλύτερο κρατικό βραβείο, για τις επιστημονικές του μελέτες, που απέσπασαν τα καλύτερα σχόλια στη Ρωσία και το εξωτερικό. Το βραβείο συνοδευόταν από 200.000 ρούβλια. Όμως ο αρχιεπίσκοπος Λουκάς δεν τα κράτησε για τον εαυτό του. Σχεδόν όλα τα διέθεσε στα ορφανά-θύματα του πολέμου. Όλη η επιστημονική του δραστηριότητα, η δημοσίευση των μελετών του και η απονομή του μεγαλύτερου κρατικού βραβείου ήταν κατ’ αυτόν η καλύτερη ιεραποστολή και μαρτυρία.
Αναδείχθηκε σε μία από τις πιο εξέχουσες πνευματικές προσωπικότητες της Ρωσίας. Υπηρέτησε με απόλυτη ανιδιοτέλεια και απαράμιλλη προσήλωση στο καθήκον, τον απλό ανώνυμο λαό, αποτελώντας παράδειγμα για όλους τους συναδέλφους του. Η ζωή του και το έργο του προκάλεσαν το σεβασμό ολόκληρης της κοινωνίας, ώστε ακόμη και οι διώκτες του αναγκάστηκαν πολλές φορές να σεβαστούν την προσωπικότητα και το ήθος του. Παρά τις ταλαιπωρίες και τις διώξεις που υπέστη έφτασε σε βαθύ γήρας. Στις 11 Ιουνίου 1961, ημέρα που στη Ρωσία τιμώνται πάντες οι άγιοί της, η ψυχή του φτερούγισε στον ουρανό. Το 1995 με απόφαση της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας ανακηρύχθηκε Άγιος και η μνήμη του εορτάζεται στις 11 Ιουνίου, ημέρα της κοίμησής του.
Ο Άγιος Λουκάς, ο ιατρός του 20ου αιώνα, έζησε διωκόμενος από τις πανίσχυρες δυνάμεις του κόσμου αυτού. Μέσα του όμως γνώριζε και πίστευε ακράδαντα στην παρουσία της Παναγίας που τον συνόδευε παντού, των αγίων που τον παρηγορούσαν και του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού τον οποίο μιμήθηκε «ευεργετών και ιώμενος» χωρίς να δειλιάσει ούτε στιγμή, καθώς ήταν «διωκόμενος».
Απομένει σε όλους τους ανθρώπους που πιστεύουν να επικαλούνται τις πρεσβείες του. Ιδιαίτερα σε μας τους γιατρούς απομένει να μιμούμαστε την ανιδιοτελή προσφορά του και την αγάπη του στον συνάνθρωπο.
Τελικά θα πρότεινα να τεθεί ο Ιατρικός Σύλλογος Τρικάλων υπό την προστασία του Μεγάλου αυτού Αγίου ανθρώπου. Να ονομασθεί κατά την ταπεινή μου γνώμη: Ιατρικός Σύλλογος Τρικάλων «Άγιος Λουκάς ο ιατρός».
