Σε μια περίοδο που τα φέρετρα με τα θύματα του πολέμου κατακλύζουν την οθόνη από την πολεμική αναμέτρηση του Ισραήλ με τους Παλαιστίνιους στη Γάζα, και ο πόνος είναι απύθμενα “βουβός” και “πέτρινος”, καθίσταται επιτακτική ανάγκη πια να υιοθετηθεί σταδιακά μια άλλου είδους εκπαίδευση, πιο ουσιαστική για την αποφυγή του πολέμου, “η εκπαίδευση για την ειρήνη, βασισμένη στη γλώσσα του ανθρώπινου πόνου” . Ενώ μέχρι τούδε ο πόνος των απέναντι αντιπάλων δεν υπολογίζεται και θυσιάζεται στην στρατιωτική υπεροχή, στην επίδειξη υπεροπλίας, στην πολεμική ανδρεία, την επενδεδυμένη με πατριωτισμό και στην απολυτότητα “για τη σωστή πλευρά της ιστορίας”, ο πόνος του αντιπάλου δυστυχώς λειτουργεί ως εκδικητική μανία και ως τροφοδότης για πιο επικίνδυνα χτυπήματα, για πιο ανελέητους βομβαρδισμούς. Όμως μπορεί ο υπολογισμός του πόνου του αντιπάλου να λειτουργήσει θεραπευτικά και αποτρεπτικά για τον πόλεμο και να θεμελιώσει την ειρήνη;
«Η Κραυγή», πίνακας του Έντβαρτ Μουνκ.
Η Σμαράγαδα Παπαδοπούλου- Μανταδάκη στο βιβλίο της: “Η γλώσσα του πόνου και οι μεταφορές της”, (εκδόσεις ΑΡΜΟΣ), είναι αισιόδοξη γι αυτό και αναφέρει σχετικά: “Η τεχνική επιχειρήματος και αντεπιχειρήματος στη ρητορική του πόνου δομεί στους μαθητές κριτική ματιά και αποκαλύπτει την αποσιώπηση των εγκληματικών δράσεων του ενός σε βάρος του άλλου και οδηγεί τα άτομα στην ενσυναίσθηση της δυστυχίας του αντιπάλου”.
Και σε άλλο σημείο του εξαιρετικού βιβλίου της παραθέτει παραπομπές λογοτεχνών συγγραφέων, ικανές να προσδώσουν στους μαθητές προβληματισμό για αποφυγή της αλληλοεξόντωσης και του καννιβαλισμού μας: “ Ο άλλος όμως το δίκαιο του οποίου συνεχώς τρώμε και καννιβαλίζουμε, προκαλώντας τον πόνο και επιχειρώντας την ιδιοτέλεια μας σε υπέρτατη αρχή, δεν είναι ένας άλλος, αλλά είναι μια άλλη έκφραση του ίδιου μας του εαυτού μας”. (Πεσσόα, Πορτογάλος ποιητής). Ακόμα στο βιβλίο της, η κα Παπαδοπούλου- Μανταδάκη αναφέρει πως “η υπερβολική έκθεση του πονεμένου σώματος, των σκηνών αίματος και βίας δημιούργησε μια νέα αισθητική ευχαρίστησης από τον πόνο”, πρακτική δυστυχώς που αναπαράγεται καθημερινά στις οθόνες και στα δίκτυα πληροφόρησης”. Όμως μόνο η απεικόνιση του πόνου ως φρίκη στις εικαστικές δημιουργίες των μαθητών, μπορεί να λειτουργήσει θεραπευτικά στην αρρώστια της εγκληματικής θέασης – απόλαυσης της πρόκλησης πόνου.
Μπορούμε να οικοδομήσουμε την ειρήνη με βάση τον οικουμενικό χαρακτήρα όχι μόνο της γλώσσας, αλλά και του ανθρώπινου πόνου. Η γλώσσα αποτελεί κοινό καθολικό στοιχείο του ανθρώπου, παρόλες τις συμβατικές διαφοροποιήσεις, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης και η γλώσσα είναι αυτή που θεμελιώνει τη σκέψη και τον έναρθρο λόγο – δηλαδή τη λογική ως αντίπαλο του φανατισμού και του θρησκευτικού φονταμενταλισμού, που συνήθως πυροκροτούν αναφλέξεις πολεμικές.
Στην βάση της λογικής εδραιώνεται η ειρήνη , όπως μας το περιγράφει χαρακτηριστικά ο θεατρικός συγγραφέας , Μπέρτολντ Μπρεχτ:
“ Στρατηγέ, το τανκς είναι δυνατό μηχάνημα
θερίζει δάση ολόκληρα κι εκατοντάδες αφανίζει,
Μόνο που έχει ένα ελάττωμα:
χρειάζεται οδηγό!
Στρατηγέ, ό άνθρωπος είναι χρήσιμος πολύ,
ξέρει να πετάει, ξέρει να σκοτώνει, Μόνο που έχει ένα ελάττωμα:
ξέρει να σκέφτεται!”
Καθολικό στοιχείο ακόμα σε όλα τα μήκη και πλάτη είναι πως οι άνθρωποι πονούν και αυτό ορίζεται από τις εκφράσεις επικοινωνίας που μορφοποιούνται και εκφράζουν την οδύνη, την θλίψη, τον οδυρμό, την απώλεια με σχεδόν παρόμοιες εκφράσεις, με συσπάσεις , με κραδασμούς, με κλάματα, με σκηνές τραγωδίας. Μπροστά σε αυτή την πανανθρώπινη ιδιότητα του πόνου, – πόνο που προκαλεί αβάσταχτα ο πόλεμος – ένα είναι το επιτακτικό αίτημα των “θλιμμένων καιρών” μας: Να διδάσκουμε στους μαθητές μας , “την καθολική γραμματική του πόνου, ως τη σύνταξη μιας γενικότερης ανθρωπιστικής ειρηνικής παιδείας σε περιόδους αλλαγών σε γεωγραφικά , οικονομικά και κοινωνικά δεδομένα, ως αντίδοτο στη σφαγή και στη βαρβαρότητα του πολέμου” , όπως αναφέρει και πάλι η Σμαράγδα Παπαδοπούλου στο βιβλίο της. Διαφαίνεται τελικά πως η διδακτική του πόνου είναι η λυδία λίθος για την αποφυγή του πολέμου και πως μπορούμε να ελπίσουμε πως ο οικουμενικός συμ-πονετικός άνθρωπος ακόμα επιζεί…
Γράφει: ο Αρης Μυλωνάς, φιλόλογος, Λυκειάρχης.
