Παρουσίαση από τον Φ.Ι.ΛΟ.Σ. του επιστημονικού περιοδικού «ΤΡΙΚΑΛΙΝΑ» και του «Γλωσσαρίου Πλατάνου Τρικάλων»

Την Παρασκευή 14 Φεβρουαρίου 2020 και ώρα  7.00 μ.μ. στην αίθουσα συνεδριάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου (Δημαρχείο Τρικάλων) θα γίνει η παρουσίαση των νέων εκδόσεων του Φιλολογικού, Ιστορικού, Λογοτεχνικού Συνδέσμου (Φ.Ι.ΛΟ.Σ.) Τρικάλων, ήτοι του ετησίου επιστημονικού περιοδικού «ΤΡΙΚΑΛΙΝΑ» τόμος 39 (2019), καθώς και του «Γλωσσαρίου Πλατάνου Τρικάλων» του δρος Θεοδώρου Α. Νημά, το οποίο εξέδωσε ο Φ.Ι.ΛΟ.Σ. σε συνεργασία με τις Εκδόσεις Αντ. Σταμούλη (Θεσσαλονίκη).

Για τα «ΤΡΙΚΑΛΙΝΑ» θα μιλήσει ο συγγραφέας κ. Ηλίας Κεφάλας και για το «Γλωσσάριο Πλατάνου» ο δάσκαλος κ. Αθανάσιος Σιούτας.

Ειδικότερα, ο τελευταίος τόμος (39ος) του επιστημονικού περιοδικού «ΤΡΙΚΑΛΙΝΑ», το οποίο εκδίδεται ανελλιπώς από το 1981,  αποτελείται από 224 σελίδες και περιλαμβάνει 8 ενδιαφέρουσες, πρωτότυπες επιστημονικές μελέτες με θέματα φιλολογικά, ιστορικά (τα περισσότερα), αρχαιολογικά, λαογραφικά, 3 λογοτεχνικές συνεργασίες (ποιήματα και πεζά), και άλλες δημοσιεύσεις για την περιοχή Τρικάλων.

Ενδεικτικά αναφέρουμε τις μελέτες των: Θεοδ. Νημά για την οθωμανική απογραφή του 1454/55 σε έντεκα  οικισμούς  του Ν. Τρικάλων στα ανατολικά Χάσια: Πληθυσμός, παραγωγή, φόροι, ονόματα κατοίκων  (σελ. 33-65), Λεωνίδα Κωτούλα για το Δημοτικό Σχολείο Γοργογυρίου Τρικάλων (1881-2002) και την ίδρυση – λειτουργία δημοτικών σχολείων στην περιφέρεια Τρικάλων – Μετσόβου μέσα από επίσημα σχολικά αρχεία (σελ. 101-146), και Δημ. Ράπτη για την Τοπική ταυτότητα: συνέχειες και μεταβολές του παραδοσιακού πολιτισμού σε μια ορεινή κοινότητα του Νομού Τρικάλων, το Μυρόφυλλο, στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα (σελ. 161-178).

Το δεύτερο βιβλίο που θα παρουσιαστεί, ήτοι το «Γλωσσάριο Πλατάνου (Βάνιας) Τρικάλων», του Θεοδώρου Νημά, αποτελείται από 309 σελίδες και φέρει τον υπότιτλο «Συμβολή στην έρευνα και μελέτη της θεσσαλικής διαλέκτου». 

Το κύριο μέρος του βιβλίου αυτού αποτελεί το Γλωσσάριο του Πλατάνου (σελ. 35-296), στο οποίο περιλαμβάνονται περίπου 6.500 λέξεις, οι οποίες καταγράφονται με την τοπική τους προφορά, δίνεται η ερμηνεία και η ετυμολόγησή τους, ενώ παρατίθενται, όπου κρίνεται απαραίτητο, και παραδείγματα με τοπικές ιδιωματικές φράσεις. Στην ουσία το Γλωσσάριο αυτό αντιπροσωπεύει τη θεσσαλική διάλεκτο που ομιλείται σε όλα σχεδόν τα χωριά της Δυτικής Θεσσαλίας και επομένως ενδιαφέρει όλους τους Δυτικοθεσσαλούς.

Μερικά παραδείγματα από το βιβλίο:

ανάλ^ιμα (επίρ.) = ανάποδα, από τον λαιμό^. λέγεται 1) σε καταστάσεις που δεν ευχαριστιέται κάποιος το φαγητό του ή του κάθεται στον λαιμό λόγω κάποιου εμποδίου ή δυσαρέστου συμβάντος, 2) μτφ. όταν κάτι ευχάριστο καταλήγει σε δυσάρεστο^. φρ. «μι βγήκι ανάλ^ιμα» = δεν το ευχαριστήθηκα [επίθ. ανάλαιμος < αρχ. ανά + λαιμός].

γκρίμπα, η = καμπούρα [αρχ. γρυπός, σλαβ. grba = καμπούρα].

δέουντα, τα = χαιρετίσματα, χρειαζούμενα [αρχ. δέον < ρ. δει].

ζακόν^ι, το = έθιμο, συνήθεια^. φρ. «κάθι χώρα κι ζακόν^ι, κάθι μαχαλάς κι τάξ^η» [σλαβ. zakon, αλβ. zakón].

κουμπές, ο = θόλος, τρούλος εκκλησίας ή τζαμιού [τουρκ. kubbe].

λυσσιακά, τα = μεγάλη μανία (θέληση) για κάτι^. φρ. «έφαγι τα λυσσιακά τ’» (λέγεται γι’ αυτόν που προσπαθεί επίμονα να πετύχει τον σκοπό του) [αρχ. λύσσα].

μιντούλ^ι, το = μυελός οστών [μσν. μεδούλιον, υποκ. του λατ. medulla].

πιδούκλ^ι, το = πέδη, μικρό σχοινί με το  οποίο δένουν τα μπροστινά πόδια των ζώων για να μην απομακρύνονται κατά την βοσκή [μσν. πέδικλον < λατ. pediculum].

τσιατί, το = σκελετός της στέγης με τα σανίδια πριν τοποθετηθούν τα κεραμίδια [τουρκ. çati].

φλουμώνου, αόρ. φλόμουσα = ναρκώνω με φλόμο, καπνίζω, αναισθητοποιώ^. μτφ. ζαλίζω με τα πολλά ψέματα που λέω^. φρ. «μας φλόμουσι μι τα ψέματα» [μσν. < αρχ. φλόμος].

φρίξ^η, η = τρομάρα, λαχτάρα, φόβος^. φρ. «πήρι φρίξ^η» = έφριξε, φοβήθηκε [αόρ. έφριξα του αρχ. ρ. φρίττω].

Ο καθηγητής γλωσσολογίας κ. Θανάσης Νάκας, στο Προλογικό του σημείωμα, επισημαίνει:

«Το έργο του Θεόδωρου Νημά που σχετίζεται με την έρευνα και τη μελέτη θεμάτων ιστορίας, τοπικής ιστορίας, λαογραφίας, νεοελληνικής φιλολογίας και γλώσσας είναι ιδιαίτερα πλούσιο, πρωτότυπο και σημαντικό. Το παρόν βιβλίο αποτελεί μια σημαντική συμβολή στον τομέα της νεοελληνικής διαλεκτολογίας και, ειδικότερα, στην έρευνα και τη μελέτη των θεσσαλικών ιδιωμάτων».