(Τάσος Μπαρμπούτης – Γκούμας Κώστας)*
Η Διεθνής Ημέρα (13η Οκτωβρίου) για την μείωση των ΦΥΣΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΩΝ, ήταν η αφορμή της σημερινής μας παρέμβασης, δεδομένου ότι μία από τις φυσικές καταστροφές που αποτελούν μεγάλη απειλή για τη Θεσσαλία, οι ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ, συνδέονται ταυτόχρονα και με το συνολικό (και για χρόνια στάσιμο) υδατικό πρόβλημα της Θεσσαλίας.
Η πλημμύρα σε έναν ποταμό είναι η υπερσυγκέντρωση απορροών νερού από την ευρύτερη λεκάνη του.
Με τις πολύ σημαντικές επιστημονικές και τεχνολογικές προόδους που καταγράφηκαν εδώ και πολλές δεκαετίες (μετεωρολογία, ψηφιακά μέσα κλπ.) το φαινόμενο αυτό είναι απόλυτα προβλέψιμο και πολύ πιο εύκολα διαχειρίσιμο από ότι στο παρελθόν.
Όλα αυτά όμως προϋποθέτουν ότι οι έχοντες την ευθύνη διακυβέρνησης σε μια χώρα θα έχουν εκπονήσει τα απαραίτητα σχέδια, θα έχουν οργανώσει, εκπαιδεύσει και εξοπλίσει τις κατάλληλες διοικητικές δομές και, φυσικά, θα έχουν πραγματοποιήσει τα αναγκαία τεχνικά έργα.
Και στο θέμα αυτό η υπευθυνότητα των κυβερνώντων αποτελεί βασικό στοιχείο, αφενός για την προστασία της ζωής των κατοίκων στις πληττόμενες περιοχές, αφετέρου για την αποφυγή πολλαπλών υλικών και οικολογικών καταστροφών που κάθε φορά καταγράφονται σε τέτοιες δραματικές περιόδους.
Μια παρατήρηση στο σημείο αυτό θα είχε ενδιαφέρον.
Συχνά οι επικοινωνιακές τακτικές επιλέγουν την χρήση κατάλληλων όρων, όπως για παράδειγμα «ακραία καιρικά φαινόμενα», που συνειρμικά παραπέμπουν σε αντικειμενική αδυναμία αντιμετώπισης μιας κατάστασης. Όταν μάλιστα παρουσιάζονται και τρομακτικές εικόνες καταστροφής στην τηλεόραση, όπου ο τηλεθεατής συνταράσσεται βλέποντας την απόγνωση των συνανθρώπων του που πλήττονται από μια έντονη πλημμύρα σε κάποια μακρινή χώρα, τότε το πιο πιθανό είναι να σκεφθεί ότι δεν μπορούμε να αποφύγουμε αυτές τις καταστροφές και να αποδεχθεί μοιρολατρικά όσα συμβαίνουν.
Εάν όμως αξιολογήσουμε προσεκτικά τις πλημμύρες που κατά καιρούς κάνουν την εμφάνιση τους στη Θεσσαλία, όπως και ο προ δύο ετών Ιανός, θα παρατηρήσουμε ότι οι συνέπειες της παρατεταμένης έντονης βροχόπτωσης στις διάφορες περιοχές (Καρδίτσα, Μουζάκι, Φάρσαλα κ.α.) υπήρξαν εκτεταμένες και δραματικές, όχι όμως αποκλειστικά και μόνο λόγω της (αδιαμφισβήτητης) έντασης των φαινομένων, αλλά ΚΑΙ λόγω της έλλειψης σχεδίου, τεχνικών έργων και γενικότερα πολιτικής στην διαχείριση υδάτων και πλημμυρικών ροών, καθώς επίσης και υποτίμησης των κανόνων λειτουργίας της φύσης και καλλιέργεια μιας χαλαρότητας (συχνά για πελατειακούς σκοπούς) απέναντι σε ανθρώπινες παρεμβάσεις που θα έπρεπε η πολιτεία να έχει αποτρέψει (ενδεικτικά : κτίσματα μέσα στην «στενή» κοίτη ενός ποταμού).
Μια άλλη διαπίστωση είναι πως οι πλημμυρικές παροχές του Ιανού στην κάθε περιοχή, εκτός από την ένταση τους και την παρατεταμένη βροχόπτωση, ενισχυθήκαν σημαντικά ΚΑΙ από τις απορροές υδάτων από τις γύρω ορεινές περιοχές, αυξάνοντας την ποσότητα και την ορμητικότητα των νερών και, βεβαίως, και το μέγεθος των καταστροφών.
Αναρωτήθηκαν οι αρμόδιοι πόσο πιο ήπιες ενδεχομένως θα ήταν οι επιπτώσεις πχ. στο Μουζάκι εάν είχε κατασκευασθεί ο ομώνυμος ταμιευτήρας (φράγμα) και είχε συγκρατήσει μεγάλες ποσότητες από τις δεκάδες εκατομμυρίων κυβικών μέτρων νερού, τα οποία την κρίσιμη στιγμή συνέβαλαν σε σημαντικό βαθμό στην καταστροφή κτιρίων, γεφυρών, δρόμων και άλλων υποδομών ; Απολογήθηκε ποτέ κάποιος εκπρόσωπος από τα κόμματα που μας κυβερνούν γιατί εδώ και δεκαετίες περιλαμβάνουν μεν στους σχεδιασμούς τους και «υπόσχονται» το έργο αυτό, χωρίς όμως να έχουν εργασθεί επαρκώς για να το «ωριμάσουν» μελετητικά και αδειοδοτικά και εν τέλει να το εντάξουν σε ένα πρόγραμμα υλοποίησης ; [Σημ. : στην περιοχή Σοφάδων, οι αντίστοιχες συνέπειες, με ανάλογο ύψος βροχόπτωσης, υπήρξαν σαφώς πιο περιορισμένες λόγω της συγκράτησης σημαντικών ποσοτήτων νερού από τον ταμιευτήρα Σμοκόβου].
Και εάν τυχόν κάποιοι επικαλεστούν την έλλειψη οικονομικών πόρων, θα θυμίσουμε πως οι αποζημιώσεις που συνολικά καταβλήθηκαν, μόνο εκείνη τη χρόνια, για τις καταστροφές σε πολίτες που πλήγηκαν από τον Ιανό, θα ήταν αρκετές για να είχε κατασκευασθεί όχι μόνο το φράγμα Μουζακίου αλλά μαζί και εκείνο της Πύλης !
Και να σκεφθεί κανείς πως οι δαπάνες αυτές «επαναλαμβάνονται» κάθε λίγα χρόνια σε ανάλογες καταστάσεις, ενώ θα μπορούσαν οι πόροι αυτοί να έχουν αξιοποιηθεί δημιουργικά με την κατασκευή ΟΛΩΝ των περιφερειακών ταμιευτήρων, έργα δηλαδή που οι ίδιοι πολιτικοί μας εκπρόσωποι, με υπουργικές τους αποφάσεις [δες Σχέδιο Διαχείρισης Υδάτων 2014 και (αναθεωρημένο) 2017] συμπεριλαμβάνουν στον σχεδιασμό τους, έστω και εάν τελικά δεν τον εφαρμόζουν !
Θα σημειώσουμε επίσης πως οι ταμιευτήρες αυτοί θα μπορούσαν να προσφέρουν ταυτόχρονα πολλά πρόσθετα οφέλη στη Θεσσαλία (υδρεύσεις, αρδεύσεις, οικολογική αναβάθμιση ποταμών και υπόγειων υδροφορέων, ενίσχυση παροχής Πηνειού κοκ), πέρα από εκείνα της αντιπλημμυρικής προστασίας.
Και ας μην παραλείψουμε να επισημάνουμε ότι οι ταμιεύσεις υδάτων στα ημιορεινά γύρω από τον Θεσσαλικό κάμπο ,σε συνδυασμό με εκείνες της λεκάνης Αχελώου (Συκιά), αποτελούν την ελπίδα μας για την δημιουργία πολύτιμων αποθεμάτων νερού στον αναμενόμενο, σημαντικής έντασης και διάρκειας, πόλεμο κατά της ΞΗΡΑΣΙΑΣ και μάλιστα σε συνθήκες εξελισσόμενης κλιματικής κρίσης.
Ανάλογη κριτική θα μπορούσε να ασκηθεί και για άλλες πολιτικές και δράσεις αντιπλημμυρικής προστασίας που με ευθύνη των κυβερνώντων δεν εφαρμόζονται στον βαθμό που οι σημερινές συνθήκες επιτάσσουν (συστηματική προστασία ρεμάτων, ορεινή υδρονομία, πολιτική δασών κλπ.) και οι οποίες, στον ένα η τον άλλο βαθμό, σχετίζονται με το μέγεθος των καταστροφών και των επιπτώσεων (κοινωνικών, οικονομικών κλπ.) από τις πλημμύρες.
Και επειδή κάποιοι χρησιμοποιούν και την «κλιματική αλλαγή» ως άλλοθι για το μέγεθος των πλημμυρών, θα υπενθυμίσουμε πως πλημμύρες (όπως και ξηρασίες) υπήρχαν ανέκαθεν, ενδεχομένως με μικρότερη ένταση η/και συχνότητα (;) και φυσικά δεν έκαναν την εμφάνιση τους τώρα με την κλιματική κρίση που βιώνουμε, την οποία βεβαίως από την πλευρά μας κάθε άλλο παρά υποτιμούμε.
Σε κάθε περίπτωση όλα τα φαινόμενα μπορούν σε σημαντικό βαθμό να αντιμετωπιστούν επιτυχώς, με κατάλληλες όμως πολιτικές, με έργα και εφαρμογή μέτρων, αρκεί να υπάρχει η πολιτική βούληση σε αυτή την κατεύθυνση, κάτι που, όπως φαίνεται, στη χώρα μας δεν είναι πάντοτε δεδομένη.
Επιπλέον σε αρκετές περιπτώσεις διαψεύδονται οι προσδοκίες που έχουμε από τους αυτοδιοικητικούς παράγοντες, που συχνά δεν ανταποκρίνονται όπως θα έπρεπε στην υποχρέωση τους να εκπροσωπούν και να διεκδικούν την υλοποίηση τεκμηριωμένων αιτημάτων των φορέων και του λαού που τους εκλέγει.
Κρίνουμε ότι σε κάποιες περιπτώσεις, όπως στο υδατικό πρόβλημα, θα ήταν σκόπιμο να αποφεύγουν την άκριτη στήριξη αρνητικών κυβερνητικών επίλογων ή/και παραλείψεων και να αποδέχονται σιωπηλά την μη τήρηση των κυβερνητικών υποσχέσεων που δεν πραγματοποιούνται.
Στο ζήτημα όμως των πλημμυρών στη Θεσσαλία, εκτός από τις περιοχές του κάμπου, δεν θα πρέπει να μας διαφεύγουν και οι τεράστιοι κίνδυνοι που ελλοχεύουν στην περιοχή Αχελώου.
Αν και δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό, τα ημιτελή έργα στην περιοχή της Συκιάς (προφράγματα και υπερχειλιστείς από σκυρόδεμα) αποτελούν πραγματικά μια ωρολογιακή βόμβα για την ασφάλεια των κατοίκων της περιοχής, των περιουσιών τους αλλά και του ίδιου του ποτάμιου οικοσυστήματος.
Εδώ και αρκετά χρόνια, εμπειρογνώμονες παρουσίασαν το θέμα αυτό και επεσήμαναν τους κινδύνους από την μη ολοκλήρωση των εγκαταλειμμένων έργων.
Πρόσφατα επανήλθαν εντοπίζοντας σοβαρούς κινδύνους «διάβρωσης» αλλά και «υπερπήδησης» των προφραγμάτων, κινδύνους «για ανθρώπινες ζωές», για «καταστροφή κτισμάτων εκατέρωθεν και πλησίον της κοίτης», για «σοβαρές ζημιές ή καταστροφή γεφυρών κατάντη των έργων, καθώς και του υδροηλεκτρικού έργου στη θέση «Δαφνοζωνάρα» που από χρόνια βρίσκεται σε λειτουργία !
Και να σκεφθεί κανείς ότι ειδικά τις τελευταίες επισημάνσεις τις παρουσίασαν το φετινό καλοκαίρι σε ειδική ημερίδα ενώπιον δυο υπουργών της κυβέρνησης (κ. κ. Τριαντόπουλος και Αμυράς), του Περιφερειάρχη Θεσσαλίας, Δημάρχων και άλλων παραγόντων, μόλις λίγες εκατοντάδες μέτρα από τα εγκαταλειμμένα έργα.
Είναι εντυπωσιακό ότι οι υψηλοί εκπρόσωποι κυβέρνησης και αυτοδιοίκησης ουδόλως αντέδρασαν δημοσίως στις εξαιρετικά ανησυχητικές επισημάνσεις των ειδικών, ούτε έκριναν σκόπιμο να ενημερώσουν τους φορείς και την κοινή γνώμη της Θεσσαλίας – ΜΜΕ (ως όφειλαν) για τους προφανείς κινδύνους.
Όμως ακόμη πιο εντυπωσιακό είναι που η αξιωματική αντιπολίτευση (ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ), είτε στη Βουλή είτε στα αντίστοιχα αυτοδιοικητικά όργανα, σχετικά με τους κινδύνους στα ημιτελή έργα Αχελώου , δεν διατύπωσε την παραμικρή διαμαρτυρία !
Στην αρχή ομολογουμένως απορήσαμε με την «γενναιοδωρία» που επέδειξαν απέναντι στη κυβέρνηση.
Όταν όμως, λίγες εβδομάδες αργότερα, ανακοίνωσαν πως εάν ξανακερδίσουν την εξουσία θα «κατεδαφίσουν» τα ημιτελή έργα Αχελώου, τότε συνειδητοποιήσαμε πλήρως πως οι δυο μονομάχοι, που επί χρόνια συστηματικά «τρενάρουν» και διακριτικά συντηρούν αυτή την εκκρεμότητα (ανεξάρτητα από την παραπλανητική τους ρητορική, άλλος «υπέρ» και άλλος «κατά» των έργων Αχελώου), διακατέχονται στην πράξη από την ίδια αντίληψη στο θέμα αυτό.
Γι’ αυτό και η Ε.Δ.Υ.ΘΕ σταθερά διεκδικεί την συζήτηση και λήψη απόφασης στη Βουλή για την προοπτική των έργων αυτών, με την ελπίδα πως μέσα στο ναό της Δημοκρατίας θα πλειοψηφήσουν οι εκπρόσωποι μας που διαθέτουν την στοιχειώδη λογική και δεν δέχονται να υποτάξουν το Δημόσιο συμφέρον σε μικροπολιτικές σκοπιμότητες και νοσηρές ιδεοληψίες.
*Μπαρμπούτης Τάσος, πολιτικός μηχανικός, μέλος ΔΣ ΕΘΕΜ, πρ. γραμματέας ΤΕΕ/ΚΔΘ, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ,
*Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. Δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ
