Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com
Πριν από 70 εκατομμύρια χρόνια περίπου, ένας τεράστιος αστρόλιθος έπεσε στη γη. Τα αποτελέσματα ήταν τρομακτικά για την ιστορία του πλανήτη μας. Στο διάβα του σχεδόν εξαφανίσθηκε η άφθονη χλωρίδα που υπήρχε. Τα δεινά τέρατα, οι δεινόσαυροι, που επικρατούσαν δεν εύρισκαν να φάνε και σε ελάχιστο διάστημα, γύρω στα 1000 χρόνια δηλαδή, εξαφανίσθηκαν. Ο αφανισμός τους επέτρεψε να αναπτυχθούν ταπεινά μικρά ζωάκια, σαν τα μαμούθ, τα λιοντάρια και τα ποντίκια. Απ΄ αυτά προέκυψαν έγχειρα ζώα, σαν τους πιθήκους κι απ΄ αυτά εμείς οι άνθρωποι. Κι όταν δημιουργηθήκαμε, αρχίσαμε σιγά σιγά, μέσα σε 100 χιλιάδες χρόνια δηλαδή, να αναρωτιόμαστε για την προέλευσή μας. Άραγε, πρέπει να φοβόμαστε σαν έσχατο κακό το ενδεχόμενο να ξαναπέσει στη γη μας τέτοιος όλεθρος ή να το ευγνωμονούμε, αφού χωρίς αυτό δεν θα υπήρχαμε; Αστρόλιθοι πέφτουν αναρίθμητοι πάνω στη γη συνεχώς. Καθώς διασχίζουν την ατμόσφαιρα με ιλιγγιώδη ταχύτητα, πυρακτώνονται και εξαχνώνονται, ενώ εμείς τους βλέπομε, διάττοντες, κάποιες νύχτες να διασχίζουν τον ουρανό και πρέπει να είμαστε έτοιμοι, όσο τρέχουν, να κάνουμε μια ευχή. Μερικές φορές, μπορεί και μία στον αιώνα, να είναι μεγαλύτεροι και να καίνε απέραντες εκτάσεις, όπως έγινε στη Σιβηρία πριν από έναν αιώνα περίπου, αλλά και πριν από λίγα μόλις χρόνια, όταν φάνηκε για λίγα λεπτά ένας δεύτερος ήλιος στην ατμόσφαιρα, που ευτυχώς έπεσε σε έρημο τόπο. Θα μου πείτε, είτε τους καταριόμαστε είτε τους ευγνωμονούμε, τι μπορούμε να κάνουμε; Κι εδώ είναι το θαύμα της δημιουργίας. Έπλασε ένα ον που μπορεί να επεμβαίνει! Ας πούμε, αν δουν οι επιστήμονες έναν αστεροειδή να έρχεται με ιλιγγιώδη ταχύτητα κατά πάνω μας, θα ρίξουμε πάνω του όλο το οπλοστάσιο των πυρηνικών που διαθέτομε από όλα τα έθνη να τον κάνουμε στάχτη προτού πατήσει πόδι στη γη μας. Επιστημονική φαντασία βέβαια.
Οι άνθρωποι αναρωτιόμαστε, σκεφτόμαστε, αναζητούμε και ανακαλύπτομε ή επινοούμε. Συχνά τα συγχέομε όλα αυτά. Και να η διαφορά για την οποίαν τσακωνόμαστε. Ο κόσμος είναι μια ακίνητη άφθαρτη αλήθεια, ο κόσμος των ιδεών του Πυθαγόρα και του Πλάτωνα ή την αλήθεια την κατασκευάζομε μόνοι μας, σαν εκείνη του Πρωταγόρα που έλεγε πως “Πάντων χρημάτων μέτρον ἂνθρωπος“; Ανάλογα με την απάντησή μας στο δίλημμα, διαμορφώνεται και η ευθύνη μας ως ανθρώπων.
Από τα τρία στοιχεία της ύπαρξής μας, το αισθητό (σωματικό) μας Εγώ, το νοητό και το κοινωνικό, το νοητό είναι άμεσα άβατο, προσιτό μόνο στον εαυτό του. Εισάγονται βέβαια σ΄ αυτό στοιχεία από το περιβάλλον μας διαμέσου των αισθήσεών μας, αλλά γίνεται τεράστια επεξεργασία τους για να καταλήξουν στη νόηση. Και εξάγονται από τη βούλησή του στοιχεία στο περιβάλλον διαμέσου των μυών και των αδένων μας, αλλά ό,τι εξάγεται είναι υλικό, αισθητό, πολύ διαφορετικό από την άυλη, αποκλειστικά νοητή, βούλησή μας. Η βούληση είναι, λέμε, ελεύθερη. Υπάρχουν όμως στις ενέργειές μας οι φυσικοί περιορισμοί του αισθητού κόσμου και οι κοινωνικοί του έλλογου περιβάλλοντός μας. Τους φυσικούς περιορισμούς τους μελετούν οι φυσικές επιστήμες. Υπάρχουν, δεν τους επινοούμε. Από τη στιγμή όμως που τους ανακαλύπτομε, μπορούμε να ενεργούμε αντισταθμίζοντάς τους, όπως μπορούμε να κάνουμε στάχτη έναν εξωγήινο ανεπιθύμητο επισκέπτη πριν πατήσει το πόδι του στη γη μας. Έτσι προσπαθούμε τουλάχιστον. Τι γίνεται όμως με τους κοινωνικούς περιορισμούς; Η κοινωνία αποτελείται από εμάς. Διέπεται από νόμους που ορίσθηκαν από εμάς είτε από έναν (μοναρχία) είτε από λίγους (ολιγαρχία) είτε από όλους (δημοκρατία). Όπως και να σχηματίσθηκαν αυτοί οι νόμοι, εμείς, οι άνθρωποι, τους επινοήσαμε. Ή δεν είναι έτσι;
Το θέμα είναι πολύπλοκο. Ένα σύνολο δεν είναι απλώς το άθροισμα των στοιχείων που το αποτελούν. Είναι επιπλέον, ο τρόπος που συνδέονται μεταξύ τους αυτά τα στοιχεία. Με τα ίδια ακριβώς δομικά υλικά μπορώ να οικοδομήσω ένα ναό ή έναν οίκο ανοχής, ένα αριστούργημα ή ένα εξάμβλωμα. Και ό,τι προκύπτει, υπερβαίνει τις δυνατότητες του καθενός μας, έστω και αν όλοι συμβάλαμε σ΄ αυτό. Η κοινωνία, από τη στιγμή που σχηματίσθηκε, όπως και κάθε ύπαρξη από τη στιγμή που γεννήθηκε, αυτονομείται, διαθέτοντας τους δικούς της αμυντικούς μηχανισμούς, που στην κοινωνία λέγονται εξουσία. Χωρίς αυτούς, αυτοστιγμεί παύει να υπάρχει. Μεταξύ των άλλων, η κοινωνία εξελίσσεται όχι μόνο από την αλλαγή των διαθέσεων και της βούλησης των πολιτών της, αλλά και, ερήμην αυτών, από φυσικούς παράγοντες γεωγραφικούς (λιγ΄ ως πολύ μόνιμους) και ιστορικούς (μεταβαλλόμενους). Τα ήθη και τα έθιμα εξελίσσονται, από εμάς, αλλά και παράλληλα ανεξάρτητα από εμάς. Ο ρόλος των επιστημόνων λοιπόν δεν είναι να επιβάλλουν νόμους, αλλά να ανακαλύπτουν τους υπάρχοντες. Από τη στιγμή που τους έφεραν στην επιφάνεια, τους επεξεργάζονται, τους ομαδοποιούν, και συνάγουν την επικρατούσα τάση. Τότε μεταφέρεται η ευθύνη στους πολιτικούς. Αυτοί από τις παρεχόμενες εναλλακτικές δυνατότητες προκρίνουν, επινοούν, εκείνη που συνάδει με των πολιτών, ιδανικά την πλειοψηφία τους, ή των βίαια συχνά θεωρούμενων εκλεκτών ή και τον μοναδικά δεκτό ως ανώτατο άρχοντα. Η κοινωνία από τις δυνατότητες που της παρέχονται από τους φυσικούς νόμους εξελίσσεται στη συνέχεια με βάση τη βούλησή της, που διαμορφώνει νέους κανόνες, υποκείμενους σε νέα ανακάλυψη. Η ανάδραση επιτεύχθηκε. Η αυθαίρετη καταστρατήγηση αυτών των αρχών, η ασυμφωνία των επιβαλλόμενων, επινοημένων νόμων, με τους φυσικούς πρώτιστα και με τους κοινωνικούς έπειτα, οδηγεί σε αποτυχία, ολέθρια διάλυση της κοινωνίας.
Πολλοί έχουν επισημάνει τέτοιες εξελίξεις στο παρελθόν. Ο μόχθος με προσπάθεια λιτότητα και αγώνα οδηγεί σε ευημερία. Η ευημερία οδηγεί σε ευτυχισμένη χαλάρωση. Αυτή με τη σειρά της σε μείωση της αγωνιστικότητας και αναγκαστικά σε παρακμή. Η κοινωνία πεθαίνει. Έτσι πέθαναν πολύχρονες αυτοκρατορίες, Ρωμαϊκή, Βυζαντινή, Οθωμανική, Βρετανική κλπ. Στο μεταξύ όμως, σε όλην αυτή την πορεία, άφησαν τα ίχνη τους σε όρους πολιτισμού. Και αυτός επιβιώνει μετά τη λήξη των αυτοκρατοριών και η ανθρωπότητα έτσι προχωρεί.
Προχωρεί προς τα πού; Στην κατάκτηση της φύσης. Και να τώρα η τρομερή ανάδραση. Η φύση επιβιώνει χωρίς τον άνθρωπο, ο άνθρωπος δεν επιβιώνει χωρίς τη φύση. Η κατάκτησή της την υποδουλώνει. Εξαφανίζονται μυριάδες ειδών φυτών και ζώων, χάρη στις ανθρώπινες κατακτήσεις. Εξαφανίζονται ακόμη και κακόβουλοι ιοί και μικρόβια. Αλλά χωρίς αυτά, οι άνθρωποι δεν αποκτούμε την παραδοσιακή υποχρεωτική ανοσία και γινόμαστε ευάλωτοι σε κάποια νεόφερτη επίθεση εξωγήινων ή ενδογήινων ιών, καθώς η φύση είναι ανεξάντλητη, οι νόμοι της απαράβατοι, και μείς θα έχουμε μείνει, από δική μας ευθύνη, αφύλακτοι.
