Ο λόγος για τον ΟΔΥΣΣΕΑ τον βασιλιά της Ιθάκης.
Γνωστός κυρίως από τα Ομηρικά έπη (Ιλιάδα και Οδύσσεια). Δέκα χρόνια πολεμούσε (μαζί και με τους άλλους Έλληνες) στον πόλεμο της Τροίας και άλλα δέκα (μέσα από παντοειδείς αντιξοότητες, πειρασμούς, εμπόδια και κινδύνους) έως ότου φθάσει στην πατρίδα του, την Ιθάκη.
Ο Οδυσσέας, ο Βασιλιάς της Ιθάκης
Κι έγινε παγκόσμιο σύμβολο, του ΑΓΩΝΙΖΟΜΕΝΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ. Γυρίστηκε κινηματογραφικές ταινίες η ζωή του και άνθρωποι του πνεύματος εμπνεύστηκαν και έγραψαν μεγαλειώδη έργα. Να θυμίσω μόνο ότι ο Καζαντζάκης έγραψε και τραγωδία «Οδυσσέας» και το μεγαλόπνοο έπος «Οδύσσεια», το μεγαλύτερο έπος της λευκής φυλής, όπως έχει λεχθεί, με πέντε τριάρια στη σειρά, δηλ.33.333 στίχους.[Η Ιλιάδα έχει 15.693 και η Οδύσσεια του Ομήρου έχει 12.110 στίχους]. Ο Γιώργος Σεφέρης (Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας 1963) στο ποίημά του «Πάνω σ’ ένα ξένο στίχο», τον Οδυσσέα προβάλλει ως το κεντρικό πρόσωπο του ποιήματος, ιδωμένο βέβαια υπό το δικό του πνευματικό πρίσμα. Επίσης ο Δάντης, 1265-1361, ο μεγαλύτερος Ιταλός ποιητής, στη μεγάλη ποιητική του σύνθεση «Θεία Κωμωδία», που είναι ένα ποιητικό όραμα της μεταθανάτιας ζωής, συναντά την ψυχή του Οδυσσέα στην Κόλαση, βάζοντας να μιλήσει για το ποιο τέλος είχε η ζωή του [Κι εδώ έχουμε έναν δαντικό Οδυσσέα]. Τέλος και ο Άγγλος ποιητής Άλφρεντ Τένισον, 1809- 1892, επηρεασμένος από την παράδοση του ομηρικού Οδυσσέα έγραψε το ποίημα «Οδυσσέας» πλάθοντας τον δικό του Οδυσσέα.
Σε επίπεδο, λοιπόν, πνευματικό ο Οδυσσέας εξακτινώνεται στα πέρατα του κόσμου. [Ο Καζαντζάκης μάλιστα στην «Οδύσσειά» του τον πεθαίνει πάνω σ’ ένα παγόβουνο στο Νότιο Πόλο]
ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ
Όπως προκύπτει από τα Ομηρικά Έπη (Ιλιάδα και Οδύσσεια) ο Οδυσσέας ήταν πολυπράγμων,ηρωικός πολεμιστής,κάτοχος της σοφίας της εποχής του,πραγματικός,στοργικός και δίκαιος βασιλεύς (άναξ)· ήταν ακόμη και πλούσιος λόγω της οικονομικής δραστηριότητας, ως ιδιοκτήτης χωραφιών για σπορά και βοσκοτόπους εξαιτίας και της γειτονίας με την ηπειρωτική στεριά της απέναντι ακαρνανικής ακτής [εκφράστηκε από πολλούς, μεταξύ αυτών και ο Dorpfeld(Νταίρπφελντ),1853-1940,Γερμανός αρχαιολόγος, ότι η Ομηρική Ιθάκη ταυτίζεται με την Λευκάδα]
Ελάχιστο δείγμα της οικονομικής δραστηριότητάς του αντλούμε από τη ραψωδία ξ΄ της Οδύσσειας, στίχ.13-20 για τα χοιροστάσια που διέθετε:
«Μέσα στον περιφραγμένο χώρο χοιροστάσια δώδεκα έφτιασε το ένα κοντά στο άλλο, να πλαγιάζουν οι χοίροι (ευνάςσυσίν)[ο,η συς – συός= χοίρος· απαντάται σήμερα στη λέξη Σύβοτα (συς+ βόσκω), δηλ. τόπος όπου βόσκουν χοίροι, γουρούνια·Σύβοτα Θεσπρωτίας και Σύβοτα Λευκάδας] και στο καθένα χοιροστάσιο πενήντα σκρόφες χαμόκοιτες ήταν περιμαντρωμένες, θηλυκές που γεννούν (χοιρομητέρες)· τα αρσενικά γουρούνια κοιμούνταν έξω, πολύ λιγότερα· γιατί τα ελάττωναν τρώγοντάς τα οι ισόθεοι μνηστήρες, αφού τους έστελνε ο χοιροβοσκός διαρκώς από όλα τα παχιά θρεφτάρια το άριστο· κι αυτά ήταν τριακόσια εξήντα».
Όπως βλέπομε από τους ανωτέρω στίχους ο Οδυσσεύς διέθετε:
α)δώδεκα χοιροστάσια (συφεούςδυοκαίδεκα). Στο κάθε χοιροστάσιο είχε περιμαντρωμένες από πενήντα χοιρομητέρες (πεντήκοντασύεςθήλειαιτοκάδες)(δηλ. 12×50 = 600 συνολικά χοιρομητέρες), β) άρσενεςσύες (=χοίροι) πολύ λιγότεροι (πολλόνπαυρότεροι)· πόσοι; τριηκόσιοι και εξήκοντα (360) γιατί τους ελάττωναν τρώγοντάς τους το κηφηναριό των μνηστήρων. Συμπέρασμα: ο Οδυσσεύς είχε περίπου χίλια γουρούνια (για την ακρίβεια 600+360=960. Εννοείται ότι η καθημερινή φροντίδα αυτών των ζωντανών ανήκε στο βοηθητικό προσωπικό, όπως ο Εύμαιος και άλλοι.
Εάν προεκτείναμε στο σήμερα τηρουμένων πάντοτε των αναλογιών, τις παραγωγικές δραστηριότητες του Οδυσσέως και οι εκάστοτε Πρόεδροι της Δημοκρατίας, πρωθυπουργοί, υπουργοί και βουλευτές είχαν υπό την επίβλεψή τους από μια παραγωγική μονάδα, όχι μόνο δεν θα έκαναν με εισαγωγή ούτε ενός κιλού κρέατος, όπως τώρα γίνεται από Γαλλία,Ολλανδία,Νέα Ζηλανδία κ.λ. αλλά θα είχαμε αυτάρκεια και γιατί όχι και εξαγωγή σε άλλες χώρες.Αυτά ως προς την παραγωγική – οικονομική δραστηριότητά του.
ΑΠΟΔΟΣΗ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ
Η βαθυνούστατη Θουκυδίδεια σκέψη κάνει μια διεισδυτική παρατήρηση σχετικά με τη συνεργασία των ηλικιών προκειμένου να επιτευχθεί ένας σκοπός.Γράφει στο ΣΤ΄, 18:«Και νομίσατε νεότητα μεν και γήρας άνευ αλλήλων μηδέν δύνασθαι, ομού δε το τε φαύλον και το μέσον και το πάνυ ακριβές αν ξυγκραθένμάλιστ’ αν ισχύειν».
Δηλαδή, Σκεφθήτε ότι αν δεν ενεργήσουν μαζί η νεότητα και τα γηρατειά δεν μπορούν να κάνουν τίποτε και ότι η απερισκεψία (η νεανική παρορμητικότητα,«το φαύλον»), η μεσότητα (η μέση ηλικία,«το μέσον» και η άκρα σύνεση («το πάνυ ακριβές» της γεροντικής ηλικίας), εάν συνενωθούν, αποτελούν την ισχύ.
Το σχήμα αυτό του Θουκυδίδη βρίσκει απόλυτη εφαρμογή και στην Άλωση της Τροίας(επιτυχία συλλογικού σκοπού). Συνεργάστηκαν: α)η νιότη και η λεβεντιά του Αχιλλέως(πολλά παλικάρια των Τρώων εφόνευσε στα πεδία των μαχών, με κυριότερο τον Έκτορα), β) η γενναιότητα και η πανουργία του μεσόκοπου Οδυσσέως(θα αναλυθεί αμέσως παρακάτω),γ) η σύνεση και οι συμβουλές (κατασταλάγματα ζωής) του γέροντος Νέστορος [Όταν πολλές φορές οι Έλληνες, παρασυρμένοι από μερικούς (π.χ Θερσίτης) έλεγαν να επιστρέψουν στην πατρίδα, ο Νέστωρ παρενέβαινε με τις συμβουλές του και τους συγκρατούσε:«κανείς να μη βιάζεται να γυρίσει στο σπίτι του (στην πατρίδα), προτού κάποιος με γυναίκα των Τρώων κοιμηθή, ξεπληρώνοντας τις ανησυχίες και τους αναστεναγμούς της Ελένης (Ιλιαδ.Β,354-355)]
Ο πολύπειρος Οδυσσεύς πέραν του ότι ήταν γενναίος πολεμιστής ήταν και εφευρετικός στα τεχνάσματα.Δικής του επινοήσεως ήταν η κατασκευή του Δουρείου Ίππου, του πρώτου καταδρομικού τεχνάσματος στην ιστορία, που έφερε και αποτέλεσμα. Αυτή είναι η σημαντικότερη συνεισφορά του Οδυσσέως στον Τρωικό πόλεμο.
ΧΡΗΣΙΜΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ – ΠΡΟΤΑΣΗ
Δούρειος Ίππος στην Τροία (σήμερα)
Έχω ταξιδεύσει στα παράλια της Μ. Ασίας και έξω από τον αρχαιολογικό χώρο της Τροίας οι Τούρκοι καρφώνοντας κάποιον αριθμό σανιδιών, έστησαν ένα ομοίωμα του Δουρείου Ίππου, απ’ το οποίο θησαυρίζουν, αφού τουρίστες από πανσπερμία εθνών (Ιάπωνες, Κορεάτες, Ινδοί,Αμερικανοί,Ευρωπαίοι κ.λ.)«σκοτώνονται» να φωτογραφηθούν, πληρώνοντας εισιτήριο. Με εσωτερική σκάλα ανεβαίνει κανείς και στο κοίλωμα του ίππου και βλέπει προς τα έξω από τα σχετικά μεγάλα παράθυρά του· οι άλλοι απ’ έξω φωτογραφίζουν.Ομοίωμα του Δουρείου Ίππου έχουν τοποθετήσει οι Τούρκοι και σε άλλη περιοχή που απέχει από την Τροία στο Τσανάκ Καλέ (Δαρδανέλια).
Και στην Ιθάκη, την πατρίδα του επινοητή του Δουρείου Ίππου Οδυσσέως δεν βλέπεις τίποτε σχετικό
Δήμαρχε των Τρικκαίων και πρόεδρε των Δημάρχων απάσης της Ελλάδος, με μηδαμινά έξοδα, στήσε ένα ομοίωμα του Δουρείου Ίππου στην κεντρική πλατεία και δεν θα μετανιώσεις.Το δικαιούσαι άλλωστε, αφού παιδιά της αρχαίας Τρίκκης, ο Παδαλείριος και ο Μαχάων και με δύναμη τριάντα πλοίων συμπολέμησαν με τον Οδυσσέα και τους άλλους Έλληνες στην Τροία [Ιλιάδα Β, 729-733]
Δούρειος Ίππος στο Τσανάκ Καλέ (σήμερα)
*Του Κων/νου Β. Παυλάκου,
π. Σχολικού Συμβούλου Φιλολόγων
