Δρ Θεόδωρος Κ. Γκαλέας
Καθώς τα καράβια με τα δύο μπουρλότα απομακρύνονταν, ένα
δάκρυ έτρεξε από τα μάτια της Δεσποινιώς, της γυναίκας του Κωνσταντή Κανάρη. Δεν ήξερε αν θα έβλεπε ξανά τον αγαπημένο της άντρα!
Μάρτιος του 1822. Η Χίος σηκώνει τη σημαία της Επανάστασης, ακολουθώντας το παράδειγμα άλλων νησιών. Ο Σουλτάνος εξαγριώνεται. Ούτως ή άλλως είναι αποφασισμένος να καταπνίξει την επανάσταση. Στη στεριά, Ήπειρο, Θεσσαλία και μέχρι κάτω στο Μοριά, με τον Δράμαλη. Στη θάλασσα, με τον Καρά Αλή, έναν τρομερό και σκληρόψυχο ναύαρχο. Και πρώτα, του ζητά να τιμωρήσει τη Χίο. Ένα έρημο νησί, καρπερό, χωρίς κλέφτες, ούτε καπεταναίους, ούτε αρματολούς, που σήκωσε και αυτό κεφάλι ενάντια στην Πύλη. Το νησί με τα μαστιχοχώρια, που τροφοδοτούσε τις χανούμισες για να φτιάχνουν τα γλυκά σήκωσε αντάρτικο! Ζητάει μαχαίρι, φωτιά και πουλημένους σκλάβους. Όταν τα καράβια του Αλή εμφανίζονται στον ορίζοντα, ο λαός της Χίου ξεσηκώνεται για αντίσταση. Με παρέμβαση των προξένων της Γαλλίας και της Αυστρίας ο Καρά Αλής δίνει υποσχέσεις στους Χιώτες ότι θα τους χαρίσει τη ζωή και θα τους αφήσει να γυρίσουν στα σπίτια τους, αν, παραδώσουν τα όπλα τους. Ξεγελιούνται! Και παραδίνονται σαν «πρόβατα επί σφαγήν». Η διαταγή είναι να μη μείνει κανένας άνθρωπος ζωντανός. Ούτε οι άρρωστοι στα νοσοκομεία, ούτε όσοι συγκεντρώνονται στις εκκλησίες, ούτε στις έρημες ακρογιαλιές, ούτε στις σπηλιές και τους κρυψώνες. Το ίδιο και στο λιμάνι της Χίου. Όλοι σφάζονται σαν αρνιά. Εκατό χιλιάδες ψυχές! Το πέλαγος βάφεται κόκκινο! Μόνον όσοι καταφεύγουν στα προξενεία, αυτοί γλυτώνουν τη ζωή τους, όχι όμως την περιουσία και την ελευθερία τους. Αρπάζονται για τα σκλαβοπάζαρα. Ελάχιστοι, προλαβαίνουν να σωθούν. Επιβιβάζονται σε πέντε υδραίικα και τρία σπετσιώτικα καράβια.
Θρήνος ακολουθεί το φρικτό αυτό γεγονός. Το λιμάνι των Ψαρών γεμίζει με ελληνικά καράβια που ανυπομονούν να εκδικηθούν το άδικο. Οι καπεταναίοι μαζεύονται για συμβούλιο. Γνωρίζουν πολύ καλά ότι είναι αδύνατο και πολύ επικίνδυνο να επιτεθούν κατά μέτωπο στον εχθρό. Έχουν μόνο εξήντα μικρά καραβάκια και ο Καρά Αλής εκατόν πενήντα, δίκροτα και ντελίνια (μεγάλα καράβια). Εξάλλου, οι πληροφορίες λένε ότι ο αιγυπτιακός στόλος, με τον Ιμπραήμ, έρχεται να ενωθεί με τον τουρκικό. Η μοναδική λύση είναι τα μπουρλότα.
Ο Κωνσταντής ο Κανάρης ζητά τη χάρη να του δώσουν το ένα από τα δύο μπουρλότα. Υπάρχει και ο Παπανικολής, δοκιμασμένος μπουρλοτιέρης, αλλά προσφέρεται και ο Πιπίνος. Αποφασίζουν πρώτα για τον υδραίο Πιπίνο. Για τον δεύτερο, ο κλήρος πέφτει στον Κανάρη. Αυτοί, διαλέγουν τους νέους που αποφάσισαν να πάνε μαζί τους στην επικίνδυνη αποστολή. Όλο το νησί, όλοι πηγαίνουν στη λειτουργία και μετά κατευθείαν στα καράβια. Η τελευταία συμβουλή στον Κανάρη είναι να προσέξει τον γάντζο: «Να πιάσει καλά».
6 Ιουνίου 1822 (με το παλιό ημερολόγιο, 19 με το νέο). Εκείνο το βράδυ, οι Μουσουλμάνοι γιορτάζουνε το ραμαζάνι (θρησκευτική μουσουλμανική γιορτή νηστείας). Κάνουνε τέτοια φωτοχυσία στα καράβια τους έξω από τη Χίο που φέγγει όλο το λιμάνι και η θάλασσα ανοιχτά. Ο αγέρας φέρνει τον αχό από τις πίπιζες και τα νταούλια τους. Μόλις άρχισε το μπαϊράμι (γιορτή) και μετά από τη σκληρή νηστεία έπεσαν στο φαγητό, και στο πιοτό, και στο τραγούδι. Ο Πιπίνος βιάστηκε, κόλλησε αδέξια το πυρπολικό του στην αντιναυαρχίδα, χωρίς να λογαριάσει τον άνεμο, που πνέοντας αντίθετα, του το ξεκόλλησε αμέσως και το έσυρε μακριά.
Ο Καρά Αλής, επάνω στη ναυαρχίδα, σχεδιάζει πώς θα κάψει όλα τα νησιά, όπως τη Χίο, για να γεμίσει το χαρέμι του με σκλάβες και τα κτήματά του με σκλάβους.
Ο Κανάρης, όμως, του ετοιμάζει μιαν άλλη φωτοχυσία. Είναι 40 ετών, στο άνθος της ηλικίας του, η φυσιογνωμία του είναι επιβλητική, το βάδισμά του αγέρωχο. Κάνει το σταυρό του και βάζει φωτιά. Υπολογίζει και την ελάχιστη πνοή του αέρα και δεν φεύγει εάν δεν βεβαιωθεί πως το μπουρλότο έπιασε καλά. Η φωτιά αγκαλιάζει τη ναυαρχίδα. Οι Τούρκοι ρίχνονται στις βάρκες για να γλυτώσουν, αλλά αυτές παραγεμίζουν και βουλιάζουν. Πολλοί πέφτουν στη θάλασσα που τους γίνεται υγρός τάφος. Τα πάντα καίγονται. Από τη μεγάλη θερμοκρασία πυρώνουν τα κανόνια και αυτοπυροδοτούνται και βουλιάζουν ή καταστρέφουν τα διπλανά σκάφη. Άλλα έξη πλοία βουλιάζουν και άλλα παθαίνουν ζημιές. Ο ίδιος ο Καρά Αλής, έξαλλος από οργή και αμηχανία, τρέχει στα καταστρώματα, ζητώντας τη βοήθεια του Αλλάχ. Μετά, πηδάει απαρατήρητος στη βάρκα του, κόβοντας με το γιαταγάνι του τα χέρια των αξιοθρήνητων δειλών που είχαν αρπαχτεί από εκεί για να προστατευθούν. Θα φθάσει στην ακτή της Χίου ατιμώρητος; Όχι! Ένα κομμάτι του ιστού που έπεσε του επιφέρει θανατηφόρο πλήγμα. Μεταφέρεται στην ακτή της Χίου, την οποία ανεπανόρθωτα πρόσβαλε, για να αφήσει την τελευταία του πνοή και να κλείσει το δράμα, ο βασικός παίκτης του οποίου ήταν αυτός.
Δύο χιλιάδες νεκροί στη ναυαρχίδα. Σώθηκαν μόνο 200 περίπου. Τρεις με πέντε χιλιάδες από τα άλλα πλοία.
Στους πυρπολητές έγινε παλλαϊκή υποδοχή στα Ψαρά. Όλοι είχαν κατεβεί στην παραλία για να υποδεχθούν τους ήρωες. Πρώτο το Δεσποινιώ, που δέχθηκε με τα παιδιά και τους γονείς τον άνδρα της, τον Κωνσταντή Κανάρη. Ήταν ένας ακόμη ήρωας της «Ελληνικής Επανάστασης».
Ο τουρκικός στόλος ακέφαλος πλέον, κατεστραμμένος και αναξιόμαχος κρύφτηκε στα Δαρδανέλια.
Τελειώνοντας, θα πρέπει να κάνω ένα σχόλιο για το πρώτο μέρος του τίτλου και στα τρία άρθρα που έγραψα: «Θα ήθελες να ήσουν εκεί;». Στο Χάνι της Γραβιάς, στα Δερβενάκια, στη Χίο. Ένα ερώτημα, κατά πάσα πιθανότητα καθαρά ρητορικό, καθώς πολλοί θα απόρησαν γιατί έγινε. Στην πραγματικότητα τα «ευκόλως εννοούμενα παραλείπονται». Όμως, ήταν ένα τεστ ενσυναίσθησης για όλους μας (ως ενσυναίσθηση ορίζεται η συναισθηματική ταύτιση με την ψυχική κατάσταση ενός άλλου ατόμου, και η κατανόηση της συμπεριφοράς και των κινήτρων του). Επομένως, όταν κρίνουμε ή μάλλον κατακρίνουμε κάποιους αγωνιστές του 1821 και όχι μόνο, θα πρέπει να έχουμε ενσυναίσθηση, να ταυτιστούμε δηλαδή με αυτούς, σκεπτόμενοι ότι πολεμούσαν και δεν γνώριζαν αν θα γυρίσουν στο σπίτι τους. Δεν γνώριζαν αν θα βρουν τα παιδιά τους και τη γυναίκα τους. Δεν ήταν σίγουροι ότι θα είχε γλυτώσει λίγη από τη σοδειά τους από τα χέρια των Τούρκων και τόσα άλλα μαρτύρια που υφίσταντο εκείνα τα χρόνια της σκλαβιάς. Ήταν και αυτοί άνθρωποι. Πολύ πιο δυνατοί και άξιοι από εμάς τους αδόκιμους Νεοέλληνες.
Το δίδαγμα που εξάγεται είναι ότι ένας λαός, ένα έθνος, για να υπάρχει πρέπει να είναι άρρηκτα προσηλωμένο στις καταβολές του, στην ιστορία του, την πνευματική και πολιτιστική του κληρονομιά, στις παραδόσεις, στα ιερά και τα όσια, χωρίς αυτό να αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα στην προσπάθεια για εξέλιξη και πρόοδο.
Εδώ και καιρό, γίνεται μια προσπάθεια να αλωθούν οι λαοί με τον λεγόμενο «ειρηνικό τρόπο». Να αποσπαστούνε από τις ρίζες τους, τις παραδόσεις τους και την ιστορία τους. Τους προσφέρονται έντεχνα νέα υλιστικά ιδανικά. Προβάλλονται σε αυτούς άλλου είδους στόχοι και κοινωνική φιλοσοφία και κατακλύζονται με δήθεν «δικαιώματα» που μόνο σαν σοφίσματα ισχύουν.
Ας μείνουμε πιστοί ως έθνος στα δικά μας ιερά και όσια και ανεπηρέαστοι και ακλόνητοι στις αποφάσεις και τις επιδιώξεις μας για να μη γίνουμε ιστορικό παρελθόν!
